Journal or Publication Title:

Խ․ Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան․ Հայագիտական հանդես

Date of publication:

2023

Number:

1 (60) (Հոբելյանական թողարկում)

ISSN:

1829-0531

Official URL:

click here to follow the link

Additional Information:

Меликян Лилит, Melikyan Lilit

Other title:

Из истории династии Бейбудянов в Грузии ; From the history of Behbudyan dynasty in Georgia

Corporate Creators:

Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան

Coverage:

152-165

Abstract:

Հոդվածը նվիրված է XVII դ․ Վրաստանում հայ ավատատիրական ավագանին ներկայացնող ընտանիքներից մեկի՝ Բեհբուդյան տոհմի պատմության առանցքային հարցերի լուսաբանմանը։ XVII դ․ Բեհբուդյանների տոհմը պատվավոր տեղերից մեկն է զբաղեցրել վրացական հասարակության վերնախավում։ Հայտնի է, որ տոհմի անդամները օժտված են եղել ինչպես զորավարական կարողություններով, այնպես էլ զբաղեցրել են վարչական բարձր պաշտոններ։ Վրաց արքունիքում Բեհբուդյանները զբաղեցրել են դրամահատարանի կառավարչի, քալանթարի՝ այսինքն քաղաքապետի, ինչպես նաև այլ բարձրաստիճան զինվորական պաշտոններ։ Թերևս, այս տոհմի կարևոր առանձնահատկություններից մեկն այն է, որ գերդաստանի մի ճյուղն էլ գործունեութուն է ծավալել Պարսկաստանում։ Ավելին, Արևելյան Վրաստանում այս իշխանական տան առավել ուժեղացման փուլում նրա անդամները զուգահեռ ծառայությանն են անցել նաև պարսկական արքունիքում։ Առանձնահատուկ հետաքրքրություն է ներկայացնում Բեհբուդյանների մշակութային գործունեությունը Տփղիսում։ Ուսումանսիրվող ժամանակաշրջանում՝ լինելով հայոց եկեղեցու հետևորդ, նրանք ձեռնամուխ են լինում մի շարք հայկական եկեղեցիների կառուցմանը։ Տոհմի անդամների ջանքերով Տփղիսում հիմնադրվեց առաջին հայկական կուսանոցը, որը կառուցվեց Նոր Ջուղայի Սբ․ Կատարինեի հայոց կուսանոցի օրինակով։ Բեհբուդյանների կողմից եկեղեցիներին հովանավորելու գործը չէր սահմանափակվում միայն Վրաստանով, այլև ընդգրկում էր Հյուսիս Արևելյան Հայաստանի խոշոր հոգևոր կենտրոնը՝ Հաղբատի վանքը։
Таким образом, резюмируя ключевые вопросы истории династии Бехбудиянов в XVII веке, можно констатировать: 1. Изучение как армянских, так и грузинских источников позволяет примерно наметить маршруты миграции рода Бехбудянов в Грузию. Из чего следует, что род Бехбудянов переселился в Грузию из Западной Армении, вероятно, из Ширакской области. Одна из ветвей этой династии продолжила свою деятельность в Персии, где представители семьи Бехбудянов упоминаются как выходцы из Грузии. Соответственно, велика вероятность, что поселившиеся в Персию Бехбудяны мигрировали из Грузии. 2. В XVII веке в Грузии действовал род Ходжи Бехбуда, представителя династии Бехбудянов, управляющего монетным двором грузинского царя. Он и его сыновья поддерживали тесные связи со Св. Эчмиадзином и выделялись своими пожертвованиями. Последующие поколения Ходжи Бехбуда занимали высокие военные посты как при грузинском дворе, так и в Персии. Более того, уже в 18 веке его потомки занимали должность мэра Тбилиси. 3. Во всех источниках относительно конфессиональной принадлежности рода Бехбудянов указывается, что в изучаемый период они были стойкими последователями Армянской церкви. Они занимались строительством церквей: согласно рукописным записям 17 века представители этого рода являются покровителями большинства армянских церквей в Тпгисе. 4. Изучение источников показало, что женский монастырь Св. Степаноса пустыни был построен не по инициативе не сына Ходжи Бехбуда, а внуком его сына Мелика Ашкарбеком и его сыном Меликом Агой.
Thus, summarizing the key issues in the history of the Behbudian dynasty in the 17th century, we can state: 1. The combination of Armenian and Georgian sources allows us to roughly outline the migration of the Behbudians to Georgia. Therefore, it turns out that the kin of Behbudians migrated to Georgia from Western Armenia, probably from Shirak region. Another branch of this dynasty continued its activity in Persia, where representatives of the Behbud family are mentioned as being from Georgia. Accordingly, there is a high probability that the Behbudians who settled in Persia migrated from Georgia. 2. In the 17th century, in Georgia the kin of Khoja Behbud, who was the manager of the mint of the Georgian court, carried out an active role. He and his sons maintained close ties with St. Etchmiadzin and stood out with their donations. The successors of Khoja Behbud held high military positions, both in the Georgian court and in Persia. Moreover, already in the 18th century, his descendants occupied the position of the mayor of Tpghis. 3. All published sources regarding the denominational affiliation of the Behbudyan family state that during the period under study, they were steadfast followers of the Armenian Church. In Tpghis, they started building a church, according to the 17th-century manuscript records, the representatives of this kin were the patrons of most of the Armenian churches in Tpghis.

Place of publishing:

Երևան

Format:

pdf

Identifier:

oai:arar.sci.am:361767

Digitization:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան