Publication Details:

«Լրաբեր հասարակական գիտությունների» քառամսյա, բազմալեզու, միջմասնագիտական, գրախոսվող հանդեսը ՀՀ ԳԱԱ հասարակական գիտությունները և հայագիտությունը ներկայացնող հնագույն (հիմնադրվել է 1940 թ.) պարբերականն է, որի էջերում աճել և հասունացել են հայագետների և հասարակագետների բազմաթիվ սերունդներ: 1940-1943 թթ. այն հրատարակվել է որպես ԽՍՀՄ ԳԱ նախագահության հայկական մասնաճյուղի՝ Արմֆանի հասարակական և բնական գիտությունների «Տեղեկագիր», 1943-1965 թթ.՝ Հայաստանի ԳԱ-ի «Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների»: 1966 թ. ամսագիրը վերանվանվել է «Լրաբեր հասարակական գիտությունների»: 1940-1947 թթ. լույս է տեսել անկանոն պարբերականությամբ՝ 1948-1990 թթ. եղել է ամսագիր. 1991 թ.` երկամսյա, 1992-1995 թթ.` եռամսյա հանդես: 1996-ից առ այսօր այն հրատարակվում է քառամսյա պարբերականությամբ: Տարբեր ժամանակներում «Լրաբերի» գլխավոր խմբագիրներ են եղել անվանի գիտնականներ Հ. Օրբելին (հիմնադիր), Ս. Կարապետյանը, Հ. Բատիկյանը, Խ. Մոմջյանը, Մ. Ներսիսյանը, Ա. Հովհաննիսյանը, Ծ. Աղայանը, Գ. Ստեփանյանը, Հ. Ասլանյանը, Գ. Աբովը, Հ. Ինճիկյանը, Վ. Միքայելյանը, Ա. Խառատյանը: 2017 թ. վերջից սկսած՝ հանդեսի գլխավոր խմբագիրն է Պ. Ավետիսյանը:

Journal or Publication Title:

Լրաբեր հասարակական գիտությունների=Herald of the Social Sciences=Вестник общественных наук

Date of publication:

2023

Number:

2 (668)

ISSN:

0320-8117

Official URL:

Additional Information:

Петросян Вардан, Petrosyan Vardan

Other title:

Diachronic Characteristics of Old Armenian Triphthongoid and Tetraphthongoid formations ; Диахронические характеристики древнеармянских трифтонгальных и тетрафтонгальных образований

Corporate Creators:

Երևանի պետական համալսարան

Contributor(s):

Պատ․ խմբ՝. Հ․ Գ․ Ինճիկյան (1966-1968) ; Գլխավոր խմբ.՝ Ծ․ Պ․ Աղայան (1969-1972) ; Վ․ Ա․ Միքայելյան (1972-1987) ; Ա․ Ա․ Խառատյան (1988-2017) ; Պ․ Ավետիսյան (2017-)

Coverage:

120-136

Abstract:

Հին հայերենի ուա, ուե, ուէ, ուի, ուո եռաբարբառակերպերը առավելապես հանդիպում են իրանական փոխառությունների կազմում, իսկ ուայ, ուաւ, ուեա, ուոյ քառաբարբառակերպերը՝ հ.-ե. ծագման գոյականական և բայական բառաձևերում: Եթե տեսականորեն հնարավոր է հին հայերենում եռաբարբառային կազմությունների առկայությունը պայմանավորել իրանական փոխառություններով կամ դրանց համար ենթադրել իրանական գործոնի ուժեղ ազդեցություն, ապա նույնը չի կարելի ասել քառաբարբառային կազմությունների մասին: Վերջիններն արտահայտվում են, մասնավորապես, տալ և լսել անկանոն բայերի աորիստի ձևերում, որոնք ունեն ընդհանուրհնդեվրոպական ծագում, ինչպես նաև զուգահեռներ հնդիրանական լեզունե-րում, հին հունարենում, փռյուգերենում և հին սլավոներենում: Այդ իրողությունը հիմք է տալիս առաջադրելու հետևյալ դրույթները: 1) Հին հայերենի քառաբարբառակերպերը՝ ա) ետհնդեվրոպական երևույթ են, քանզի դրանց նախադրյալները չեն դիտարկվում հ.-ե. հիմք-լեզվում, բ) դրանք զուտ հայերենյան իրողություններ են, որովհետև այդպիսիք չունեն ոչ միայն հ.-ե. մյուս լեզուները, այլև այն ցեղակիցները, որոնց բնորոշ է աորիստի ժամանակային համակարգը: 2) Հայերենի քառաբարբառակերպերն առաջացել են նախքան իրանական ազդեցությունը, ըստ ամենայնի՝ աորիստի համակարգի ձևավորմանը զուգահեռ: 3) Իրանական փոխառությունների եռաբարբառային կազմությունները ավելի շուտ հայերենի հնչույթային համակարգում եռաբարբառակերպերի դիրքերը կայունացնող նշանակություն են ունեցել, քան դրանք հայերենի հնչույթային համակարգ ներմուծող:
Древнеармянские трифтонгоиды ուա, ուե, ուէ, ուի, ուո преимущественно встречаются в составе иранских заимствований, а тетрафтонгоиды ուայ, ուաւ, ուեա, ուոյ – в существительных и глагольных словоформах индоевропейского происхождения. Если теоретически наличие трифтонгоидных образований в древнеармянском языке можно обусловить иранскими заимствованиями или предположить для них сильное воздействие иранского фактора, то нельзя сказать то же самое о тетрафтонгальных образованиях. Последние проявляются, в частности, в аористных формах неправильных глаголов տալ «дать» и լսել «слышать», которые имеют общеиндоевропейское происхождение, а также параллельно в индoиранских языках, в древнегреческом, фригийском и древнеславянском. Этот факт дает основания для выдвижения следующих положений: 1) древнеармянские тетрафтонгоиды: а) постиндоевропейские явления, поскольку их предпосылки не просматриваются в основе индоевропейского языка; б) они исключительно армянские явления, ибо подобных нет не только ни в одном индоевропейском языке, но и в родственных языках, которым свойственна временная система аориста; 2) древнеармянские тетрафтонгоиды возникли до иранского влияния, по-видимому, параллельно с формированием системы аориста; 3)трифтонгальные образования иранских заимствований скорее всего имели значение стабилизации позиции трифтонгоидов в фонологической системе армянского языка, а не введения их в эту систему.
The old Armenian ուա, ուե, ուէ, ուի, ուո triphthongoids are mostly observed in the Iranian loan words, whilst ուայ, ուաւ, ուեա, ուոյ tetraphthongoids in word forms derived from nouns and verbs of Indo-European origin. If theoreticaly it is possible to prove the existance of triphthong forms in old Armenian through Iranian borrowings or suggest the strong Iranian influence, the same cannot be said about the formation of tetraphthongs. The latter find their expression, particularly, in the aorist forms of the irregular verbs of տալ “give”and լսել “listen”, that have a general Indo-European origin, as well as parallels in Indo-Iranian languages, old Greek, Phrygian and old Slavonic. This provides grounds to suggest the following theses: 1) old Armenian tetraphthongoids are - a) post Indo-European phenomena, sinceno prototypes have been observed in Indo-European parent language; b) they are purely Armenian phenomena since no other Indo-European languages, even those related to them with the aorist time category possess them; 2) Armenian tetraphthong forms emerged before the Iranian influence, most proba-bly, parallel with formation of aorist system; 3)The triphthong forms of Iranian borrowings have been used to stabilize the triphthong forms in the phonemic system of Armenian, ra-ther than to importing them into it.

Place of publishing:

Երևան

Publisher:

ՀՀ ԳԱԱ

Format:

pdf

Identifier:

click here to follow the link ; oai:arar.sci.am:362649

Call number:

АЖ 410

Location of original object:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան