Journal or Publication Title:

Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտի տարեգիրք = Komitas museum-institute yearbook

Date of publication:

2018

Volume:

Գ

ISBN:

978–9939–9134–8–3

Additional Information:

Bobokhyan Arsen, Бобохян Арсен

Other title:

The Historical Method of Komitas ; Исторический метод Комитаса

Contributor(s):

Պատ. խմբ.՝ Տաթևիկ Շախկուլյան

Abstract:

Ներկայացվող հոդվածը քննարկում է Կոմիտասի հայացքների պատմական կողմը, որոնցում էապես բացահայտվում է գիտնականի աշխարհայացքը և մեթոդը: Հարցադրումը հիմնավորվում է նախ նրանով, որ Կոմիտասը գործ ունի ժողովրդական մշակույթի առավել «խորքային » և հեռավոր անցյալին առնչվող շերտերի հետ, ինչը հիմնավորապես գիտակցվել է իր իսկ կողմից: Հայկական մշակույթի մեկնության կոմիտասյան մեթոդը նրա անփոփոխ (ինվարիանտ) տարրերի և դրանց տրանսֆորմացիայի փուլային սահմանումն է: Ստեղծելով տվյալների շտեմարան՝ համեմատական մեթոդով համապատասխանաբար սահմանվում են տեղականի (= հայկականի) և եկվորի առանձնահատկությունները, ապա առանձնացվում է տեղականը՝ ցույց տալով մի կողմից դրա ինքնուրույնության աստիճանը, մյուս կողմից էլ՝ օտար ազդեցությունները դրանում: Կառուցվածքային հակադրությունների միջոցով Կոմիտասը ստեղծում է իդեալական տարածության (իր սակրալ = գյուղական և պրոֆան = քաղաքային ոլորտներով), ժամանակի (իր անցյալակենտրոն և ավելի քիչ ներկայակենտրոն ուղղվածությամբ) ու արժեհամակարգի (որում գնահատվում են կայուն մշակութային արժեքները, գյուղական– ժողովրդականը, երկրագործականը, պարզը) մի միջավայր, որը և հայկական մշակույթի կոմիտասյան համակարգն է կամ տեսլականը: Այն գոյություն ունի հիմնականում անցյալում, բայց նրա մնացուկները պահպանվել են ներկայում. այդ հետքերի հետազոտությունը հիմքեր է ստեղծելու տեսլականի իրականացման համար (ապագայում): Կոմիտասի մեթոդը կենսունակ կարող է լինել նաև արդի հայագիտության մեջ, որը շատ հաճախ բնորոշվում է կոմիտասյան պարզությունից շեղվող և սեփական պարզը ոչ բնորոշ «գունավորի » մեջ փնտրող տարրերով:
Статья обсуждает историческую сторону взглядов Комитаса, в которых существенно выявляются его мировоззрение и метод. Постановка вопроса обосновывается прежде всего тем, что Комитас имеет дело с более «глубинными » и связанными с далеким прошлым слоями народной культуры, что было глубоко осознано им самим. Комитасовский метод толкования армянской культуры - это последовательное определение его инвариантных элементов и процесса их трансформации. Создавая базу данных, с помощью сравнительного метода соответственно определяются особенности местного (= армянского) и пришлого компонентов, затем выделяется местное с демонстрацией степени его самостоятельности с одной стороны и чужих влияний на него - с другой. Посредством структурных противопоставлений Комитас создает среду идеального пространства (с его сакральным = сельским и профанным = городским сферами), времени (с его ориентацией на прошлое и меньше на настоящее) и системы ценностей (в котором оцениваются инвариантное, сельское-народное, земледельческое, простое в культуре): это и есть система или видение Комитаса армянской культуры. Оно существует в основном в прошлом, но ее реликты сохранились в настоящем: исследование этих следов создает основы для реализации видения (в будущем). Метод Комитаса может быть жизнеспособным также в современной арменологии, которая часто характеризуется элементами, отходящими от комитасовской простоты и ищущими собственное простое в нетипичном «красочном».
Գէորգիոս Պաքտիկոսի Mousikē («Երաժշտութիւն ») պոլսական յունարէն ամսագրի մայիս 1912–ի համարը Կոմիտաս Վարդապետի համերգներէն մէկուն մասին1 քննադատական յօդուած մը կը պարունակէր (էջ 158–159), նոյն ինքն խմբագրէն հեղինակուած: Յօդուածը ամսագրիս «Երաժշտութիւնը [մեր] համաբնակից ժողովրդեանց մէջ» բաժնի մէջ կը գտնուէր՝ «Հայոց մեծ համերգը, տրուած Հայկական Երաժշտանոցի հիմնադրութեան ի նպաստ»2 խորագիրը կրելով: Գէորգիոս Պաքտիկոս (Geōrgios Pachtikos, 1869–1915) ազգութեամբ յոյն, օսմանեան ազգաերաժշտագէտ (ethnomusicologist), երաժշտագէտ, ուսուցիչ, երաժշտահան եւ բանասէր մըն էր՝ գործունեայ Կոստանդնուպոլիս եւ այլուր: Իր գնահատականը շատ հետաքրքրական կը գտնենք զանազան պատճառներով: Նախ՝ այն ժամանակակից եւ մասնագիտական վկայութիւն մըն է Կոմիտասի մշակմանց եւ կատարողական արուեստի որակի մասին, ականաւոր հեղինակութենէ մը, որ դրացի աւանդութեան մը ծիրէն ներս՝ գործունէութիւն մը կը վարէր, որ շատ մը տեսակէտներով զուգահեռ կը հանդիսանայ Կոմիտաս Վարդապետի առաքելութեան հետ: Պաքտիկոսի վկայութիւնը կ’անդրադառնայ Հայոց եւ Յունաց ձայնեղանակաց եւ կշռութից միջեւ նմանութեանց մասին, սակայն նոյնաժամանակ՝ արդէն իսկ քսաներորդ դարու սկզբնաւորութեան այս երկու աւանդութեանց մէջ տիրող իրարու հետ ակնբախօրէն խոտոր համեմատող կեցուածքները անուղղակի կերպիւ կը յայտնաբերէ:

Table of contents:

ԳԼՈՒԽ Ա. Կոմիտաս
CHAPTER I: komitas

Place of publishing:

Երևան

Publisher:

Կոմիտասի թանգարան-ին-տ. հրատ.

Format:

pdf

Extent:

էջ 27-58

Identifier:

oai:arar.sci.am:270776

General note:

Սույն հատորն անդրադառնում է Կոմիտասի գիտական, ստեղծագործական և բանաստեղծական ժառանգությանը, ինչպես նաև մեթոդական մոտեցումներին։Նկատի ունենալով Կոմիտասի գիտական հետաքրքրությունները՝ ժողովածուններ կայացնում է նաև հայ երաժշտական ֆոլկլորագիտությանն ու միջնադարագիտությանն առնչվող հարցեր։ Հասցեագրված է երաժշտագետներին, արվեստաբաններին, մշակութաբաններին, միջնադարագետներին, ֆոլկլորագետներին,առհասարակ հայ երաժշտությամբ հետաքրքրվողներին։