Հրապարակման մանրամասներ:

«Բանբեր հայագիտության» միջազգային գիտական հանդեսը լույս է տեսնում 2013 թվականից։

Ամսագրի կամ հրապարակման վերնագիր:

Բանբեր հայագիտության = Вестник Арменоведения = Review of Armenian studies

Հրապարակման ամսաթիւ:

2022

Համար:

2

ISSN:

1829-4073

Պաշտոնական URL:

Լրացուցիչ տեղեկութիւն:

Մուշեղյան Ա., Musheghyan A.

Այլ վերնագիր:

Կարմիր բլուրի գտածոները և ուրարտական šišuhani տերմինի նոր մեկնությունը ; Artefacts Discovered By Archaeologists In Karmir Blur And The Unsolved Interpretation Of The Urartian Term Šišuhani

Համատեղ հեղինակները:

Институт литературы им. М. Абегяна НАН РА

Աջակից(ներ):

Գլխավոր խմբագիր՝ Պ. Ա. Չոբանյան (2013-2017) ; Ա. Խառատյան (2017-)

Ծածկոյթ:

189-197

Ամփոփում:

2021 թ. Կարմիր բլուրի տարածքում հայ և ավստրիացի հնագետները պեղումների ժամանակ հայտնաբերեցին ուրարտական դարաշրջանի մի հսկայական համալիր՝ արքայական ախոռ։ Ուրարտուի արքա Արգիշտի Ա-ը մ.թ.ա. 782 թվին հիմնադրելով Էր(ե)բունի քաղաքը` ներկայիս Երևանը, հայտնում է, որ քաղաքը կառուցել է թշնամի երկրներին սաստելու («սարսափեցնելու») համար։ Ակնհայտ է, որ Կարմիր բլուրում գտնվող Թեյշեբա (Թեշուբ) պատերազմի աստծո ամրոցը, ինչպես նաև ձիերի նորագյուտ կացարանը նույնպես կառուցել էր Արգիշտին։ Ես կարծում եմ, որ գտնված շինությունը ոչ թե ախոռ է, այլ առավել լայն մեկնաբանմամբ «արքայական այրուձիի իջևանատուն»՝ նախատեսված գիշերակացի և հոգնած ձիերը առույգներով փոխարինելու համար՝ արշավանքներից կամ ճակատամարտերից առաջ։ Կացարանի հայտնաբերման փաստը (ձիերի մնացորդներով) լիովին համապատասխանում է “šišuhani“ ուրարտական տերմինի իմ վաղեմի բացահայտմանը, որ բոլոր ուրարտագետները, համաձայն կոնտեքստի, թարգմանում են գրեթե զրոյական իմաստով՝ «նորից»։ Նոր իմաստաբանական մեկնությամբ սա բարդ բառ է՝ բաղկացած երկու արմատից՝ “šišu” (ձի, նժույգ), և “han” (իջևան)։ Բացատրության համար հիմք է ծառայել Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմության» մի դրվագը, որտեղ հանճարեղ պատմագիրը պահպանել է ոչ միայն «խան» բառը, այլև նկարագրել հայոց Արշակունի թագավոր Երվանդի փախուստի տեսարանը (մ.թ.ա. 201), երբ նա օգտվել է իջևանատան թարմ ձիերից: Այս պատմությունն ապացուցում է, որ Հայաստանի մայրաքաղաք Երվանդաշատում, մ.թ.ա. III դարում, գոյություն ուներ իջևանատուն իր ձիերով, ինչն իրապես հաստատում է Կարմիր բլուրում հայտնաբերված պատմական կառույցնե-րի դերն ու նշանակությունը, ինչպես և Ուրարտուի ու Հայաստանի միասնությունը:
In 2021, during the excavations on the territory of Karmir Blur (Red Hill), a huge complex of the Urartian period was discovered by the Armenian and Austrian archaeologists who evidenced it had been the royal stable. In 782 BC the Urartian king Argishti I founded the city of Er(e)buni, the present capital of Armenia Yerevan. And since in his legend he stated that he had built this city in order to subdue the rival countries (i.e., “for horrifying them”), it is ensued that the fortress of the Teisheba (Teshub, the God of war) situated in Karmir Blur, as well as the newly discovered stable had been built by the same belligerent Urartian king Argishti, the son of Menua. My scientific surveys have shown that the discovered construction is not a stable, but in a wider interpretation, it is a “billet (իջևանատուն)for the royal cavalry (այրուձի)” for an overnight lodging and replacing the tired horses with more vigorous ones to continue the incursion, sometimes right before the battle with the enemy. The fact of discovering a stable with the remains of horses fully coincides with my disclosure of the meaning of the Urartian term “šišuhani”, which formerly has been translated by all urartologists with almost a zero meaning, namely – «again». According to the new semantic interpretation, this is a compound word consisting of two roots: “šišu” (= a horse, a mare, a race-horse, a stallion) and “han” (= an inn). My new interpretation is based on an episode from Movses Khorenatsi’s "History of Armenia". The brilliant Armenian historian of the 5th century amazingly preserved for the future descendants not only the word “khan” (inn), but also described the scene of the Armenian king Yervand’s escape (201 BC), during which the latter took advantage of the possibility of replacing horses in a khan. This narrative, proving the existence of the havens for horses in the capital of Armenia, Yervandashat, in the 3rd century BC, fully confirms the meaning and the purpose of the historical constructions discovered in Karmir Blur, moreover, it testifies the unshakable unity of Urartu and Armenia․

Հրատարակութեան վայրը:

Երևան

Հրատարակիչ:

ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ.

Ձեւաչափ:

pdf

Նոյնացուցիչ:

կապին հետեւելուն համար սեղմէ հոս ; oai:arar.sci.am:325653

Դասիչ:

АЖ 717

Բնօրինակին գտնուելու վայրը:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան