Ամսագրի կամ հրապարակման վերնագիր:

«Կաճառ» Գիտական հոդվածների ժողովածու. ՀՀ ԳԱԱ Գիտակրթական միջազգային կենտրոն = ״Качар״ Сборник научных трудов. НАН РА Международный научно-образовательный центр =“Katchar” Collection of Scientific Articles. International Scientific-Educational Center NAS RA

Հրապարակման ամսաթիւ:

2025

Համար:

2

ISSN:

2579-2903

Պաշտոնական URL:

կապին հետեւելուն համար սեղմէ հոս

Լրացուցիչ տեղեկութիւն:

Ավագիմյան Հայկ, Ստեփանյան Լիլիթ, Պետրոսյան Անահիտ

Այլ վերնագիր:

Պատերազմի մասնակիցների քոփինգ ռազմավարությունների սոցիալ-հոգեբանական առանձնահատկությունների համեմատական վերլուծություն

Ծածկոյթ:

20-32

Ամփոփում:

This article analyses the coping strategies of 200 combatants who participated in military operations in Armenia and Artsakh during different periods (1990s, 2016, 2020, 2021–2023). Using multivariate statistical analysis (MANCOVA) and validated psychometric tools, the study reveals significant differences in adaptive mechanisms depending on the nature of the war and the socio-political context. One of the key findings is that veterans of the First Artsakh War and the short-term April War exhibit high stress resilience, predominantly employing active strategies such as self-regulation and planning. In contrast, individuals subjected to repeated trauma demonstrate reduced adaptability. Participants in more recent conflicts are inclined toward positive reappraisal, determined by social cohesion and post-traumatic growth. At the value level, there is a prominent demand for universalism and security among groups that participated in recent military operations, reflecting a re-evaluation of uncertainty and losses. The escape-avoidance strategy significantly reduces stress resilience, particularly in cases of multiple traumas.
The study highlights the cumulative negative impact of repeated trauma and the necessity of developing differentiated rehabilitation programs that consider the time period of the war, individual resources, and the role of social support within the cultural context.
Հոդվածում վերլուծվում է Հայաստանի և Արցախի տարբեր ժամանակաշրջանների (1990-ականներ, 2016, 2020, 2021–2023 թթ.) մարտական գործողություններին մասնակցած 200 կոմբատանտների քոփինգ ռազմավարությունները։ Օգտագործելով բազմաչափ վիճակագրական վերլուծություն (MANCOVA) և վավերացված հոգեչափական գործիքներ՝ աշխատանքը բացահայտում է զգալի տարբերություններ հարմարվողական մեխանիզմներում՝ կապված պատերազմի բնույթի և սոցիալ-քաղաքական համատեքստի հետ։
Հիմնական բացահայտումներից է, որ Արցախյան առաջին և Ապրիլյան կարճատև պատերազմների վետերանների շրջանում բարձր սթրեսակայունության պատճառով գերակշռում են ակտիվ ռազմավարություններ (ինքնատիրապետում, պլանավորում), մինչդեռ կրկնակի տրավմայի ենթարկված մասնակիցները դրսևորում են հարմարվողականության նվազեցված արդյունավետություն։ Վերջին տարիների մարտերին մասնակցած անհատները հակված են դրական վերագնահատման՝ պայմանավորված սոցիալական համախմբվածությամբ և հետտրավմատիկ աճով։ Արժեքային մակարդակում ակնառու է ունիվերսալիզմի և անվտանգության բարձր պահանջմունքը վերջին տարիների մարտական գործողություններին մասնակցածների խմբերում՝ կապված անորոշության և կորուստների վերաիմաստավորման հետ։ Փախուստ-խուսափման ռազմավարությունը զգալիորեն նվազեցնում է սթրեսակայունությունը՝ հատկապես բազմակի տրավմայի դեպքում։ Ուսումնասիրությունն ընդգծում է կրկնակի տրավմայի կուտակային բացասական ազդեցությունը և անհրաժեշտությունը տարբերակված ռեաբիլիտացիոն ծրագրերի մշակման՝ հաշվի առնելով պատերազմի ժամանակաշրջանը, անհատի ռեսուրսներն ու մշակութային համատեքստում սոցիալական աջակցության դերը։

Հրատարակութեան վայրը:

Երևան

Հրատարակիչ:

ՀՀ ԳԱԱ

Ձեւաչափ:

pdf

Նոյնացուցիչ:

կապին հետեւելուն համար սեղմէ հոս ; oai:arar.sci.am:415500

Բնօրինակին գտնուելու վայրը:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան