Ամսագրի կամ հրապարակման վերնագիր:

ՀՀ ԳԱԱ Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոն. Գիտական աշխատություններ= Ширакский центр арменоведческих исследований НАН РА. Научные труды = Shirak Centre of Armenological Studies of NAS RA․ Scientific works

Հրապարակման ամսաթիվ:

2025

Հատոր:

28

Համար:

1

ISSN:

1829-4316 ; e-2953-8076

Լրացուցիչ տեղեկություն:

Petrosyan Sargis G., Petrosyan Lusine S.

Այլ վերնագիր:

On the Twin Trees of Paradise, the Vine and Their Keepers

Ծածկույթ:

72-84

Ամփոփում:

Շումերական առասպելաբանությանն հայտնի էին երկու տարբեր տեսակի «դրախտային ծառեր»՝ հիշատակված «Գիլգամեշ» դյուցազնավեպում՝ որպես «աստվածների պարտեզի» ծառ և «մաքուր Եփրատի» ափին բուսած «խուլուպպու ծառ»։ Դրանք լինելու էին աստվածաշնչային դրախտի Կենաց և «Բարին ու չարը իմանալու», այսինքն՝ Իմացության ծառերը։ Իսկ դրանց նախատիպերը գտնվում են Հայկական լեռնաշխարհում՝ բարդին, կաղամախին և սրանց նմանները։ Բացի աստվածաշնչային և շումերական հիշված դրախտային պարտեզից, մեր առասպելաբանության մեջ կար ևս մեկը՝ «Արարատյանը», հետագայում Արագածոտն կոչված գավառը։ Սրա հյուսիսում՝ Աշտարակ քաղաքին մերձ Ուշի և Կարբի (<կարբ «կաղամախի») գյուղերի անունները պահպանել են տեղական «դրախտ»-ի զույգ ծառերի հիշատակը՝ ըստ երևույթին, դրանցից բաղկացած սրբազան պուրակներ ունենալու պատճառով։ Նրանցից հեռու չէ խաղողի որթի անունով կոչված Փարպի գյուղը։ Փարպի<փարպ-ի հմմտ. պարպուռ < պարպուռ «վայրի որթ»։ Մեթոդներ և նյութեր. Հոդվածը գրվել է պատմահամեմատական մեթոդաբանության և լեզվական նյութի ստուգաբանական ու իմաստաբանական վերլուծությունների միջոցով։ Վերլուծվել են նաև նյութի վերաբերյալ տարբեր հետազոտողների ցուցաբերած մոտեցումները, հայերեն բառերի հնդեվրոպական նախատիպերի և զույգ դրախտային ծառերի բնույթի ու անունների վերաբերյալ եղած կարծիքները։ Արդյունքներ. Եզրահանգումների մեջ ամփոփ ձևով բերված են ուսումնասիրության արդյունքները, որոնց թվում դրախտային ծառերի զույգին, դրանց պահապան առասպելաբանական ոգիների ծագմանը, ինչպես նաև՝ ստուգաբանությամբ դրանց անուններին առնչվող տեղանուններ։ Հոդվածում նշվում է, որ դրախտային ծառերի պահապանների կերպարները՝ առյուծի և ընձառյուծի տեսքով գործածական էին անգամ XIX դարի Գյումրիում (Ալեքսանդրապոլ)՝ որպես շենքի մուտքի պահապաններ և ճակատային մասի զարդաքանդակներ։ Այս տեսանկյունից հոդվածը հանդիսանում է նորույթ և արդիական է։ Հեղինակների ներդրումը: Ս. Պետրոսյանը վեր է հանել մի նոր մոտեցում՝ պատմական ու լեզվաբանական քննության ենթարկելով նյութը, Լ. Պետրոսյանը տրամադրել է լրացուցիչ նյութեր սրբազան ծառերի ու պուրակների վերաբերյալ, ինչպես նաև աշխատել է հոդվածի «Ամփոփում», «Նախաբան», «Եզրահանգում» բաժինների վրա:
It is known from Sumerian mythology that Sumerians had two different kinds of “paradise trees” - the tree mentioned in the epic “Gilgamesh” as a tree in the “garden of gods” and the “tree of khuluppu” growing near the shores of the “pure Euphrates”. In our opinion, these trees should be the same as the Old Testament “Tree of Life” and “Tree of Knowledge”. The prototypes of these trees are in the Armenian Highland - poplar, aspen and the like. Apart from the paradise of the Bible and the Garden of Eden in Sumerian mythology, another, the “Ararat” paradise, is mentioned in the Armenian Highland, in the future Aragatsotn district. In the north of this district, near the town of Ashtarak, there are the villages of Ushi and Karbi, whose names are derived from the names of the trees Ushi (i.e. “ash tree”) and Karbi (i.e. “aspen”). These toponyms preserve the memory of the twin local paradise trees, probably because they once had sacred groves of ash and aspen trees. Not far from these villages is the village of Parpi. In this toponym there is the root parp (>Parp-i), which also appears in the name parpur (<parp-ur) of the wild vine. Methods and materials: The article is written using historical-comparative methods, etymological and semasiological analyses of the linguistic material. Analysis: The opinions and viewpoints of other researchers were analysed regarding the cited materials, as well as words extracted from different Armenian dictionaries Results: The conclusion summarizes the results of the research on the origin of the images of paradise trees, paradise vine and images of their mythologised guardians, as well as the origin of toponyms associated with them. It is noted in the article that the images of the keepers of paradise trees in the form of a lion and a leopard are used even in XIX Gyumri (Alexandrapol) on the facade of houses. From this point of view, the article has novelty and is relevant. Contribution of the authors: S. Petrosyan proposed a new approach by subjecting the material to historical and linguistic research, L. Petrosyan provided additional materials on sacred trees and groves, and worked on the sections of the article “Introduction”, “Abstract”, “Conclusion”.

Ձևաչափ:

pdf

Նույնացուցիչ:

սեղմիր այստեղ կապին հետևելու համար ; oai:arar.sci.am:396131

Բնօրինակի գտնվելու վայրը:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան