Journal or Publication Title:

Ցեղասպանագիտական հանդես=Journal of Genocide Studies=Журнал исследований геноцида

Date of publication:

2013-

Volume:

10

Number:

1

ISSN:

1829-3980

Additional Information:

Татоян Роберт А., Tatoyan Robert A.

Other title:

British Diplomat and Spy Major Noel’s Report on the Extermination of Armeniansand Assyrians in Diarbekir Province during the Armenian Genocide ; Донесение британского дипломата и шпиона майора Ноэля об истребленииармян и ассирийцев в провинции Диарбекир во время Геноцида армян

Abstract:

Սույն հրապարակմամբ ներկայացվում է Հայոց ցեղասպանության ընթացքում Դիարբեքիրի նահանգում հայերի և ասորիների բնաջնջման վերաբերյալ բրիտանացի դիվանագետ և հետախույզ մայոր Էդվարդ Վիլյամ Նոյելի տեղեկագիրը։ «Քրիստոնյաների կոտորածները Դիարբեքիրի նահանգում 1915-ին» վերտառությամբ այս փաստաթուղթը պատրաստվել է 1919 թ. ապրիլին Մարդին քաղաքում, որտեղ հեղինակը գտնվել է փաստահավաք առաքելությամբ, ուստի տեղեկագրում ներկայացվող կոտորածի դեպքերի մեծ մասը վերաբերում է նշված բնակավայրին և Մարդինի գավառին։ Նոյելի տեղեկագրին կից՝ որպես հավելված զետեղվել է Կ.Պոլսում Մեծ Բրիտանիայի բարձր հանձնակատար Արթուր Քալթորփի՝ Մեծ Բրիտանիայի արտգործնախարար լորդ Ջորջ Քերզոնին ուղղված 1919 թ. հուլիսի 2-ի նամակը, որտեղ նա ներկայացնում է Առաջին աշխարհամարտից առաջ և հետո ըստ ազգությունների` Դիարբեքիրի նահանգի ազգաբնակչության թվաքանակի վերաբերյալ մայոր Նոյելի հաղորդած տվյալները։ Մայոր Նոյելին ուսումնասիրողները բնութագրել են որպես «Քուրդիստանի և քրդերի մեծ գիտակ», «1919-ից առ 1922 թվականը ինչպես Անատոլիայի, այնպես էլ Իրաքի Քուրդիստանում բրիտանական գլխավոր գործակալ», ուստի հայերեն թարգմանությամբ հրապարակվող այս փաստաթղթերը, ինչպես նաև 1919 թ. առաքելությանը վերաբերող այլ նյութերը խիստ ուշագրավ են Արևմտյան Հայաստանի հարավային շրջանների ժողովրդագրության, Հայոց ցեղասպանության ընթացքի, ինչպես նաև Առաջին աշխարհամարտից հետո հայ–քրդական, հայ-թուրքական, թուրք–քրդական փոխհարաբերությունների պատմության ուսումնասիրության տեսանկյունից։
This publication presents the report by Major Edward William Noel, British diplomat and spy, regarding the extermination of Armenians and Assyrians in Diarbekır province during the Armenian Genocide. The document, entitled “Christian Massacres of 1915 in Diarbekir Vilayat,” has been compiled in April, 1919 in the city of Mardin, where the author was on a fact-finding mission, so most of the massacre cases presented there refer to the mentioned locality. Attached to Noel’s report, as an appendix, we present the letter of Arthur Calthorpe, British High Commissioner in Constantinople, to British Foreign Minister Lord George Curzon, dated July 2, 1919, in which he transmits Major Noel’s estimate of populations of Diarbekir vilayet before and after the First World War. Major Noel has been characterized by researchers as “an expert on Kurdistan and the Kurds”, and as “the main British agent in Kurdistan, both in Anatolia and in Iraq, from 1919 to 1922,” so these documents published in Armenian translation, as well as other papers related to his mission in 1919 are very remarkable from the point of view of studying the demography of the southern regions of Western Armenia, the course of the Armenian Genocide, as well as of the history of Armenian-Kurdish, Armenian-Turkish, Turkish-Kurdish relationships after the First World War.
В публикации представлено донесение британского дипломата и шпиона майора Эдварда Уильяма Ноэля об истреблении армян и ассирийцев в провинции Диарбекир во время Геноцида армян. Документ, озаглавленный “Резня христиан в вилайете Диарбекир в 1915-ом”, был составлен в апреле 1919 г. в городе Мардин, где автор находился с миссией по сбору фактов, поэтому большинство описываемых случаев массовых убийств относится к указанной местности. В качестве приложения к донесению Ноэля прилагаем письмо Артура Калторпа, британского верховного комиссара в Константинополе, британскому министру иностранных дел лорду Джорджу Керзону от 2 июля 1919 года, в котором он представляет оценку майора Ноэля численности населения вилайета Диарбекир до и после Первой мировой войны. Майор Ноэль характеризуется исследователями как “эксперт по Курдистану и курдам”, а также как “главный британский агент Великобритании как в Анатолийском, так и в Иракском Курдистане с 1919 по 1922 годы”, поэтому данные документы, публикуемые в армянском переводе, а также другие материалы, связанные с его миссией в 1919 году, примечательны с точки зрения изучения демографии южных районов Западной Армении, хода Геноцида армян, а также истории армяно-курдских, армяно-турецких, турецко-курдских взаимоотношений после Первой мировой войны.

Place of publishing:

Երևան

Publisher:

ՀՀ ԳԱԱ Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ

Format:

pdf

Extent:

էջ 64-83

Identifier:

oai:arar.sci.am:367006

Language:

hy

Location of original object:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան