Կաթքար-վիշապաքար. Երվանդ Լալայանից հարյուր տարի անց

Բոբոխյան, Արսեն

Ներբեռնել

Վերնագիր: Կաթքար-վիշապաքար. Երվանդ Լալայանից հարյուր տարի անց

Հատոր:

ISBN:

978-9939-886-13-8

Լրացուցիչ տեղեկութիւն:

Бобохян А. А., Bobokhyan A. A.

Այլ վերնագիր:

Каткар-вишапакар: спустя сто лет после Ерванда Лалаяна ; Katkar-Vishapakar: One Hundred Years after Yervand Lalayan

Համատեղ հեղինակները:

ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ

Ծածկոյթ:

20-35

Ամփոփում:

Նշանավոր ազգագրագետ և հնագետ Երվանդ Լալայանը 1892 թ. լույս տեսած «Ջաւախքի բուրմունք » իր հայտնի գրքում առաջին անգամ շրջանառության մեջ դրեց Մուրջախեթ գյուղում գտնվող «Կաթքարի » մասին ավանդազրույցը և դրա հետ կապված պատկերացումները: Հետագայում այլ հեղինակներ ևս գրանցեցին այդ նույն ավանդազրույցի տարբերակները: Ուշագրավն այն է, որ Կաթքարն իրականում վիշապաքար է՝ հնագույն Հայաստանի կոթողային արվեստի կարևոր հուշարձան, ինչն այդ նվիրական քարը դարձնում է միաժամանակ ազգագրական և հնագիտական հետազոտության առարկա: Այս հոդվածում փորձ է կատարվում ընդհանուր գծերով ներկայացնելու Կաթքարի մասին առկա տվյալները՝ շրջանառության մեջ դնելով ավանդազրույցի մի նոր տարբերակ և երևույթը քննարկելով վիշապաքարերի ուսումնասիրության համատեքստում:
Предание о «Каткаре» (Молочный камень), который находится в деревне Мурджахет (Джавахк), было записано четырьмя авторами։ Е. Лалаяном (1892 г.), И. Ростомишвили (1898 г.), Е. Токайшвили (1909 г.), В. Бдояном (1940 г.). В 2017 г. нами была записана еще одна версия. В этих версиях предания выделяются два основных сюжета։ 1. окаменение невесты, сестры, сестры-брата (как спасение от преследований врага, от страха или от наказания) и 2. обретение специального дара (давать молоко матерям и свет путешественникам) посредством метаморфозы.
The legend regarding “Katkar” (Milk-stone) situated in the village Murjakhet of Javakhq was recorded by four authors։ Y. Lalayan (1892), I. Rostomishvili (1898), E. Taghaishvili (1909), V. Bdoyan (1940). In 2017 one more version was recorded by us. Two main plots are evident in variants of the legend։ 1. The bride’s, sister’s, sister’s and brother’s stone metamorphosis (as saving from the pursuit of the enemy, of fear or of punishment), and 2. acquisition of special gift (of giving milk to mothers and light to travelers) through stone metamorphosis.