Publication Details:

«Բանբեր հայագիտության» միջազգային գիտական հանդեսը լույս է տեսնում 2013 թվականից։

Journal or Publication Title:

Բանբեր հայագիտության =Вестник Арменоведения =Journal of Armenian studies

Date of publication:

2021

Number:

2 (26)

ISSN:

1829-4073

Official URL:

Additional Information:

Բաբլումյան Ա․, Баблумян А.

Other title:

Դիարբեքիրի (Տիգրանակերտ) նահանգի Արղանա Մադեն գավառի հայ բնակչությունը XIX դարի վերջերին - XX դարի սկզբներին ; Армянское население санджака Аргана Маден провинции Диарбекир (Тигранакерт) в конце XIX- начале XX в.

Contributor(s):

Գլխավոր խմբագիր՝ Պ. Ա. Չոբանյան (2013-2017) ; Ա. Խառատյան (2017-)

Coverage:

43-62

Abstract:

Դիարբեքիրի նահանգի Արղանա Մադեն գավառի տարածքը ընդգըրկում էր հիմնականում պատմական Չորրորդ Հայք նահանգի Պաղնատուն, Բալահովիտ գավառների տարածքը: XIX դարի վերջերին, համաձայն Օսմանյան կայսրության վարչական բաժանման, Արղանա Մադեն գավառը իր հերթին բաժանված էր Բալու, Մադեն, Ջերմուկ գավառակների: XIX դարի վերջերին և XX դարի սկգբներին Արղանա Մադեն գավառում, ինչպես Արևմտյան Հայաստանի մյուս գավառներում, հայ բնակչությունը ենթարկվեց հալածանքների, համիդյան կոտորածների ընթացքում սպանվեցին հազարավոր հայեր, անօթևան մնացին տասնյակ հազարավոր մարդիկ: Ինչպես տնտեսական ճնշումների, այնպես էլ կոտորածների պատճառով բազմաթիվ հայեր ապաստան գտան և հիմնավորվեցին այլ, ավելի խոշոր բնակավայրերում, ոմանք արտագաղթեցին ԱՄՆ, թեև արտագաղթի թափն ու արտազատողների թվաքանակն ավելի փոքր էին Խարբերղի նահանգից արտագաղթողների համեմատությամբ: Հողվածում անդրադարձ է արվում Արղանա Մաղեն գավառի բնակչության պատմաժողովրդագրական պատկերին, XIX դարի վերջերի և XX դարի սկգբների համիդյան կոտորածների հետևանքներին և ազդեցությանը հայ բնակչության թվաքանակի վրա և հատկապես' 1914 թ. դրությամբ հայ բնակչության թվաքանակի խնդիրներին: 1914 թ. Արղանա Մադեն գավառի երեք գավառակներում, համաձայն մեր հաշվարկների, ապրում էին շուրջ 41.000 հայեր, որոնք Ջերմուկի և Մադենի գավառակներում հիմնականում կենտրոնացված էին խոշոր, քաղաքատիպ բնակավայրերում' Արղանա, Մադեն, Ակիլ, Ջերմուկ, Չնքուշ: Այս փաստը կապված էր տվյալ բնակավայրերի' համեմատաբար ապահովություն և կենսագործունեության ավելի մեծ հնարավորություններ ունենալու հետ: Ինչ վերաբերում է Բալուի գավառակին, ապա այստեղ հայերը մեծաթիվ էին ինչպես Բալու քաղաքում, այնպես էլ շուրջ 50 գյուղական բնակավայրերում, որոնցից շատերը զուտ հայաբնակ էին:
Территория санджака Аргана Маден провинции Диарбекир (Тигранакерт) в основном охватывала области Пагнатун и Балаовит исторической провинции Цопк. В конце XIX века, согласно административному делению Османской империи, область (санджак) Аргана Маден, в свою очередь, была разделена на казы Балу, Маден и Джермук. В конце XIX - начале XX в. в санджаке Аргана Маден, как и в других областях Западной Армении, армянское население подвергалось гонениям, тысячи армян были убиты во время гамидовской резни, а десятки тысяч остались без крова. В силу экономического гнета и массовых убийств многие армяне нашли убежище в других, более крупных поселениях, незначительное число армян эмигрировало в США, хотя поток эмигрантов из Аргана Маден в численном соотношении был меньше, чем из Харберда. По нашим оценкам, около 41.000 армян проживало в трех казах санджака Аргана Маден - в основном они были сосредоточены в крупных городских поселениях - Аргана Маден, Акил, Джермук, Чнкуш. Последнее было обусловлено тем, что эти города были относительно безопасны. Что же касается казы Бапу, то армянское население здесь было многочисленным, причем как в самом Балу, так и примерно в 50 сельских поселениях, во многих из них к 1914 г. население было исключительно армянским.

Place of publishing:

Երևան

Publisher:

ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ.

Format:

pdf

Identifier:

oai:arar.sci.am:280488

Call number:

АЖ 717

Location of original object:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան