Journal or Publication Title:

ՀՀ ԳԱԱ Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոն. Գիտական աշխատություններ= Ширакский центр арменоведческих исследований НАН РА. Научные труды = Shirak Centre of Armenological Studies of NAS RA․ Scientific works

Date of publication:

2025

Volume:

28

Number:

2

ISSN:

1829-4316 ; e-2953-8076

Additional Information:

Petrosyan Sargis G.

Other title:

To “The Tree Of Life” of the Tayk, to the Goddess Tina and to the Armenian Root Khav

Coverage:

5-16

Abstract:

Նախաբան․ Ասորեստանի Թիգլաթփալասար I թագավորը (մ․թ․ա․ 1115-1077) երկու արշավանք էր ձեռնարկել Ասորեստանից հյուսիս գտնվող երկրների դեմ։ Արշավանքի թի-րախները Նաիրի երկրներն էին և նրանց սևծովյան դաշնակիցները։ Նաիրիում Թիգլաթ-փալասար I-ի բանակը հաղթահարել էր 16 «հզոր լեռներ» և նվաճել նաիրյան 23 երկրներ։ Լեռների թվարկման մեջ Շեշեն զբաղեցնում է վերջին տեղը, իսկ նաիրյան երկրների մեջ վերջին տեղում Դայաենի երկիրն է։ Այդ իսկ պատճառով ուրարտագետները արդարացիորեն գտնում են, որ Շեշե լեռը և Դայաենի երկիրը «միևնույն պատմա-աշխարհագրական միավորի բաղկացուցիչ մասերն էին»։ Ուրարտուի Մենուա թագավորը (մ․թ․ա․ 810-786թթ․) Դիաուխի/Դայաենիի դեմ ձեռնարկված արշավանքի առնչությամբ հիշատակում է Շեշեթինա լեռը։ Ն․ Հարությունյանի կարծիքով, Շեշեթինան պետք է հասկանալ որպես «Šeše և tina» ( resp. tini ?), այսինքն ՝ Շեշե անվանումով կամ անունով լեռ»։ Բայց բանն այն է, որ Շեշեթինա լեռնանունը գրված է վերջնաձայն -a-ով, ոչ թե -i-ով (ինչպես գրված է ուրարտական արձանագրության բառը): Նշանակում է -tina-ն և -tini-ն տարբեր բառեր են։ Մեթոդներ և նյութեր. Հոդվածը գրված է պատմա-համեմատական մեթոդի գործածու-մով, լեզվաբանական նյութի ստուգաբանական և իմաստաբանական վերլուծությամբ։ Վերլուծություն. Հոդվածում վերլուծության են ենթարկվում նաև այլ հետազոտողների կարծիքները՝ բերված և քննարկված հայերեն բառերի, ինչպես նաև տարբեր բառարաններից քաղված ազգակից լեզուների բառերի վերաբերյալ։ Արդյունքներ. Եզրահանգման մեջ բերված են հետազոտության ամփոփ արդյունքները։ Դրանցում առկա է ինչպես նրա նորույթը, այնպես էլ արդիականությունը։
Introduction: The king of Assyria Tiglath-Pileser I (1115-1077 BC) undertook two campaigns against the countries north of Assyria. The objects of the campaigns were the Nairi countries and their Black Sea allies. In Nairi the army of Tiglath-Pileser I overcame 16 “strong mountains” and conquered 23 Nairi countries. In the enumeration of mountains Sheshe occupies the last place, and among the Nairi countries the last place is occupied the country Dayaeni. Therefore, Urartologists rightly believe that Mount Sheshe and Dayaeni were “components of one and the same historical and geographical unit”. The King of Urartu Menua (810-786 BC) in connection with the campaign against Diaukhi/Dayaeni mentions the mountain Sheshetina. According to N. Harutyunyan, Sheshetina should be “interpreted as Šeše and tina (resp. tini ?), i.e. a mountain with the name Sheshe”. But the point is that the oronym Sheshe-tina is written with the ending -a, not -i- (as written the corresponding Urartian word). So, -tina- and -tini are different words. Methods and materials: The article is composed employing historical-comparative method, etymological and semasiological analysis of the linguistic material. Analysis։ The article analysed the opinions of other researchers regarding the Armenian words quoted and discussed, as well as words of related Indo-European languages extracted from different dictionaries. Results։ The conclusion summarizes the concise results, the novelty and the topicality of the research.

Format:

pdf

Location of original object:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան