Journal or Publication Title:

ՀՀ ԳԱԱ Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոն. Գիտական աշխատություններ= Ширакский центр арменоведческих исследований НАН РА. Научные труды = Shirak Centre of Armenological Studies of NAS RA․ Scientific works

Date of publication:

2025

Volume:

28

Number:

2

ISSN:

1829-4316 ; e-2953-8076

Additional Information:

Խեմչյան Մարինե Հ.

Other title:

ATU 707 տիպի դրսևորումները Կարս-Շիրակ տարածաշրջանի հրաշապատում հեքիաթներում

Coverage:

124-132

Abstract:

Tales of magic are prominent in the folklore heritage of the Kars-Shirak region. Through the analysis of basic motifs, this study examines the tales of magic of the region that correspond to the ATU 707 type titled "The Three Golden Children" according to Hans-Jörg Uther's international classification. The main motifs include the birth of the heroes (prince), their removal from the palace with the intention of destroying them, assigning impossible tasks to the hero(es), the revelation of truth, and the restoration of the rights of the heroes and their mother. Methods and Materials: This study is based on the tales of magic "Yashifidan and Chnashkharik" from Kars, "The Tale of Golden-Haired Boy", "The Tale of Bildiliki Marjan", "Hazaran Blbul" from Shirak, as well as the non-published "The Tale of Zulumkyar King," which are published in the collections "Kars: The Folklore Tradition of Armenians" and "Shirak: The Folklore Tradition of Armenians". During the research, historical comparative and historical-geographical methods used in folklore studies were employed. Analysis: The selected tales were subjected to detailed study, comparing them with similar plots from other regions of Armenia as well as international analogues. Their typological, structural, plot-related, motivic, and functional characteristics were identified. Results: The study shows that the examined tales have more similarities with tales from other regions of Armenia as well as with neighboring peoples' Kurdish and Turkish tales, which are conditioned by regional interpenetrations of folklore material.
Կարս-Շիրակ տարածաշրջանի բանահյուսական ժառանգության մեջ զգալի են հրաշապատում հեքիաթները։ Պարզագույն մոտիվների կտրվածքով քննության են առնվում տարածաշրջանի այն հրաշապատում հեքիաթները, որոնք համապատասխա նում են Հանս-Յորգ Ութերի միջազգային դասակարգմամբ «Երեք ոսկեղեն երեխաներ» խորագիրը կրող ATU 707 տիպին: Այդ հիմնական մոտիվներից են հերոսների (թագա ժառանգի) ծնունդը, ոչնչացնելու նպատակով նրանց հեռացումը արքունիքից, հերոսին (հերոսներին) անիրագործելի խնդիրներ հանձնարարելը, ճշմարտության բացահայ տումը, հերոսների և նրանց մոր իրավունքների վերականգնումը։ Մեթոդներ և նյութեր․ Սույն ուսումնասիրության համար հիմք են ծառայել «Կարս. հայոց բանահյուսական մշակույթը» և «Շիրակ. հայոց բանահյուսական մշակույթը» ժողովածուներում տպա գրված Կարսի «Յաշիֆիդան և Չնաշխարիկ», Շիրակի «Օսկեքյանքյուլ տըղի հեքյաթը», «Բիլդիլիկի Մառջանի հեկյաթը», «Հազարան բլբուլ», ինչպես նաև անտիպ «Զուլումքյար թաքավորի հեքյաթը» հրաշապատում հեքիաթները։ Հետազոտության ժամանակ օգտա գործվել է բանագիտության մեջ կիրառվող պատմահամեմատական և պատմաշխար հագրական մեթոդները: Վերլուծություն․ Ընտրված հեքիաթները ենթարկվել են ման րամասն ուսումնասիրության՝ համեմատելով Հայաստանի այլ տարածշրջանների, ինչպես նաև միջազգային նույնատիպ սյուժեների հետ: Վեր են հանվել դրանց տիպա բանական, կառուցվածքային, սյուժետային, մոտիվային, գործառութային առանձնա հատկությունները։ Արդյունքներ․ Ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ քննության առնված հեքիաթներն ավելի շատ եզրեր ունեն ինչպես Հայաստանի այլ տարածա շրջանների, այնպես էլ հարևան ժողովուրդների՝ քրդական, թուրքական հեքիաթների հետ, որոնք պայմանավորված են բանահյուսական նյութի տարածաշրջանային փոխ ներթափանցումներով։

Format:

pdf

Identifier:

oai:arar.sci.am:424661

Location of original object:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան