Հրապարակման մանրամասներ:

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի պաշտօնական ամսագիր «Էջմիածին» կրօնական եւ հայագիտական հանդէսն «Արարատ» ամսագրի (1868—1919 թթ.) աւանդոյթների անմիջական ժառանգորդն ու շարունակողն է: Լոյս է տեսնում 1944 թուականից Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գէորգ Զ. Չորէքչեանի յառաջաձեռնութեամբ: Զուտ գիտական նիւթերից բացի՝ ամսագրում համառօտ անդրադարձ կայ Մայր Աթոռի միաբանութեան, ներքին ինչպէս եւ Սփիւռքի թեմերի եկեղեցական կեանքին, տպագրւում են Հայոց հայրապետների կոնդակները, շրջաբերականները, քարոզներն ու ճառերը:

Ամսագրի կամ հրապարակման վերնագիր:

Էջմիածին։ Պաշտօնական ամսագիր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի

Հրապարակման ամսաթիւ:

2025

Հատոր:

ՁԲ տարի

Համար:

Ե

ISSN:

1829-4243 ; e- 2953-7843

Լրացուցիչ տեղեկութիւն:

Harutyunyan Knar, Арутюнян Кнар

Այլ վերնագիր:

A newly discovered manuscript of Anania Sanahnetsi’s “Commentary on the Pauline 14 epistles” (13th century) ; Новая рукопись труда Анании Санахнеци «Толкование на четырнадцать посланий апостола Павла» (XIII в.)

Աջակից(ներ):

Խմբ.՝ Առաքել Առաքելյան (1944-1948) ; Լևոն Կիսիբեկյան (1948-1950) ; Աշոտ Աբրահամյան (1950-1955) ; Առաքել Առաքելյան (1955-1956) ; Արթուն Հատիտյան (1956-1982) ; Պարգեւ Շահբազյան (1983-1984) ; Երվանդ Մելքոնյան (1985-1993) ; Տ. Ասողիկ եպս. Արիստակեսյան (1994-1996) ; Տ. Բագրատ աբղ. Գալստյան (1996-1998) ; Մարիամ Վարդանյան (պաշտոնակատար) (1998-1999) ; Տ. Արշակ աբղ. Խաչատրյան (պաշտոնակատար) (1999) ; Անդրանիկ Զեյթունյան (2000-2001) ; Վարդան Դևրիկյան (2002-2009) ; Արշակ Մադոյեան (2009-2015) ; Արսէն Բոբոխեան (2015-2017) ; Տ. Անդրէաս աբղ. Եզեկեան (պաշտոնակատար) (2017-2018) ; Գէորգ Մադոյեան (2018-)

Ծածկոյթ:

50-67

Ամփոփում:

Այսպիսով՝ Մ. Մաշտոցի անվան Մատենադարանում ձեռագրացուցակի պատրաստման համար հերթական ձեռագրի նկարագրության ընթացքում մեզ հաջողվեց գտնել Անանիա Սանահնեցու «Մեկնութիւն չորեքտասան թղթոցն Պօղոսի » աշխատության մի անհայտ օրինակ՝ ՄՄ 1320 ձեռագիրը (ԺԳ. դարասկիզբ), որի բնագիրը մինչ օրս թե՛ ձեռագրի համառոտ ու ընդարձակ նկարագրությունը պատրաստող ձեռագրագետների երկու սերունդները եւ թե՛ ուսումնասիրողները թյուրիմացաբար վերագրել են Գեւորգ Կաղին: ՄՄ 1320 ձեռագիրն ընդօրինակվել է այս գործի՝ ցարդ շրջանառության մեջ եղած ձեռագրերից 3 դար առաջ: Այդպիսով, այն այսօր Անանիա Սանահնեցու «Մեկնութիւն չորեքտասան թղթոցն Պօղոսի առաքելոյն » աշխատության փաստացի հայտնի հնագույն օրինակն է: Գործնականում սա կարեւոր է սույն բնագրի կազմության եւ բնագրի վերաբերյալ ուսումնասիրությունների համար: Տեսականորեն այս դեպքը եւս մեկ անգամ ցույց է տալիս հայերեն ձեռագրերի նկարագրության ու ձեռագրացուցակների կազմության հետ կապված հետեւյալ խնդիրների առաջնայնությունը. ա. Որքան էլ այժմ ուսումնասիրողներին հայտնի է հայերեն ավանդված ձեռագրական ժառանգության ընդհանուր պատկերը՝ ըստ հավաքածուների, որքան էլ տարբեր դարերում նկարագրողները պատրաստել են ձեռագրացուցակներ եւ բավականին մեծ աշխատանք կատարել այդ ուղղությամբ, հայերեն ձեռագրերի նկարագրման փուլը դեռեւս ավարտված չէ: Ավելին, պետք է փաստել, որ ձեռագրացուցակների կազմության ընթացքում շատ հետաքրքիր ու արժեքավոր բացահայտումներ կլինեն առաջիկայում: բ. Ժամանակը ցույց է տալիս, որ սխալ է այն մտայնությունը, թե եղած նկարագրություններն արված չափով բավարար են, իսկ մնացածն ավելի նեղ ու որոշակի ուղղվածության մասնագետի խնդիր է: Մեր գործընկերների ու մեր աշխատանքով փաստվում է, որ կան նյութեր, որոնք երբեք էլ չեն բացահայտվի ու ճշգրտվի՝ առանց համակարգված եւ հերթական նկարագրման աշխատանքների: գ. Ձեռագրի նկարագրության աշխատանքները սոսկ մեխանիկական կամ մակերեսային աշխատանքներ չեն, այլ առանձին ձեռագրագիտա66 ՔՆԱՐ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ 2025 Ե. կան, բնագրագիտական ու աղբյուրագիտական քննություններ: Այլապես ԻԱ. դարում ձեռագրացուցակի կազմությունը կդառնա նախկինում արված աշխատանքների սոսկական կրկնություն՝ առանց նոր հայտնաբերումների: Այսու կարծում ենք՝ որքան էլ աղբյուրագիտական, բնագրագիտական, լեզվաբանական եւ այլ տարատեսակ քննությունների համար ԻԱ. հարյուրամյակում նոր փուլ է սկսվել՝ ձեռագրական հսկայածալ նյութի մատչելիությամբ, կուտակված փորձով, աշխատանքի որոշակի արագացմամբ, սակայն մինչեւ հայերեն ձեռագրերի համար չունենանք կատարյալին հնարավորինս մոտ ամբողջական ու վերջնական նկարագրություններ, բոլոր տեսակի աշխատանքների զգալի մասը մնալու է թերի, իսկ երբեմն անգամ՝ սխալ վերջնարդյունքով: Դա, անշուշտ, չի նշանակում արագացված կերպով ավարտին հասցնել աշխատանքը՝ բաց թողնելով բոլոր տեսակի կարեւորություններն ու նման հարցերը ։
В процессе описания и составления каталога армянских рукописей Матенадарана иногда происходят уточнения и открытия, которые требуют отдельного научного объяснения и представления, учитывая важность материала. Подобный случай относится к рукописи № 1320, датируемой началом XIII века. В кратком и генеральном каталогах Матенадарана она указана как толкование на посланий апостола Павла, приписываемое Геворгу Кагу (XI в.). Это мнение до сих пор принималось исследователями. Однако наше исследование показывает, что текст в данной рукописи принадлежит не Геворгу Кагу, а известному богослову XI века Анании Санахнеци. Его толкование также носит то же назва- ние и состоит из толкований посланий Павла, основанных в основном на трудах Иоанна Златоуста и Ефрема Сирина. До настоящего времени самой ранней известной армянской рукописью этого сочинения считалась рукопись XVI в., тогда как наша новая рукопись была переписана на 3 столетий раньше. Настоящее исследование не только доказывает подлинное авторство произведения, но и подчеркивает важную роль детального описания рукописей в армяноведении.
In the process of describing and compiling a catalogue of Armenian manuscripts at the Matenadaran, clarifications and discoveries sometimes occur that require separate scientific explanation and presentation, given the importance of the material. Such a case applies to manuscript No. 1320, dated to the early 13th century. In the brief and general catalogues of the Matenadaran, it is listed as a Commentary on the Pauline Epistles, attributed to Gevorg Kagh (11th century). This opinion has been accepted by scholars until now. However, our research shows that the text in this manuscript does not belong to Gevorg Kagh, but to the well-known 11th-century theologian Anania Sanahnetsi. His interpretation also bears the same name and consists of commentaries on Paul’s Epistles, based mainly on the works of John Chrysostom and Ephrem the Syrian. Until now, the earliest known Armenian copy of this commentary dated to the 16th century, whereas this newly identified manuscript was copied three centuries earlier. This study not only proves the authenticity of the work’s authorship, but also highlights the important role of detailed descriptions of manuscripts in the Armenian studies.

Հրատարակութեան վայրը:

Ս. Էջմիածին

Հրատարակիչ:

Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի

Ձեւաչափ:

pdf

Լեզու:

hy

Բնօրինակին գտնուելու վայրը:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան