Ալեքսանդրապոլի զինագործությունը XIXդ.-XXդ. սկիզբ

Աղանյան, Գրիգոր

Download

Title: Ալեքսանդրապոլի զինագործությունը XIXդ.-XXդ. սկիզբ

Volume:

ISSN:

e-3045-3038

Additional Information:

Аганян Григор, Aghanyan Grigor

Other title:

Gunsmithing In Alexandrapol 19th Century – Early 20th Century ; Оружейное дело в Александрополе (XIX – начало XX вв.)

Corporate Creators:

ՀՀ ԳԱԱ Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոն

Coverage:

9-22

Abstract:

Հոդվածում քննության են առնված Ալեքսանդրապոլի զինագործության տարբեր ճյուղերին վերաբերող տարազան նյութերը, որոնց միջոցով փորձ է արվել վեր հանել հիշյալ արհեստների տեղն ու դերը քաղաքի մետաղագործական մշակույթում: Առաջին անգամ փորձ է արվել համառոտ ուրվագծի տեսքով ներկայացնել Ալեքսանդրապոլի զինագործությունը, դրա ներսում նեղ մասնգիտացումները, արտադրանքի բնույթը և ժամանակի ընթացքում նոր իրողությունների առաջ գալու հետ կապված վերափոխումների մեխանիզմները: Մեթոդներ և նյութեր. Ուսումնասիրությունն իրականացվել է պատմազգագրական և էթնոմշակութաբանական հետազոտությունների մեթոդաբանությամբ: Պատմահամեմատական մեթոդի կիրառմամբ վեր են հանվել Ալեքսանդրապոլի զինագործության ակունքները, դրա նմանություններն ու տարբերությունները հայկական այլ զինագործական կենտրոնների հետ: Հատուկ ուշադրություն է դարձվել մինչ այժմ չհրապարակված ձեռագիր արխիվային նյութերի վերլուծությանը: Վերլուծություն. Քննության առնված դաշտային ազգագրական, արխիվային, տպագիր և թանգարանային նյութերի վերլուծությունը ցույց են տալիս, որ Ալեքսանդրապոլի զինագործական մշակույթը սերվելով Կարինի և հատկապես Կարսի ավանդույթներից, ժամանակի ընթացքում դրսևորելով ճկունություն արագ հարմարվեց նոր պայմաններին: Արդյունքներ. Հետազոտության արդյունքում ներկայացվել են զինագործական նեղ մասնագիտացումները, զինագործ վարպետների խանութ-արհեստանոցների տեղակայումը Ալեքսանդրպոլում, ինչպես նաև ռուս-թուրքական երկու պատերազմի ժամանակ գործարանային զենքերի վերանորոգման իրողությունները: Կազմվել է Երևանի նահանգային ֆինանսական վարչության կողմից գրանցված զինագործ վարպետների անվանացանկը:
An important component of Alexandrapol’s rich and multifaceted metalworking culture was gunsmithing. This craft was notable for its specialized branches, close ties with related professions, and the refine d decorative and applied value of its products. The founders of the city's gunsmithing tradition were master craftsmen who had migrated from Kars and Karin (Erzurum), whose reputations extended beyond their native regions. Over time, thanks to their skills and adaptability to new realities, Alexandrapol’s gunsmiths not only continued the tradition of craf ting conventional weapons, but also became skilled repairers of factory manufactured mass production arms both cold weapons and firearms. By the time of th e Crimean War (1853 56) and especially during the Russo Turkish War of 1877 78, Alexandrapol’s gunsmi ths successfully repaired damaged or defective weapons used by the Russian army. The first official list of gunsmiths in Alexandrapol was compiled in 1887 during inspections by the provincial Financial Department ( Kazennaya palata ). The next list was compiled in 1897. It is noteworthy that in 1887 the city had 17 master gunsmiths, whereas by 1897 that number had decreased to 10. The gunsmiths’ shops and work shops were located in prestigious parts of the city, often housed in income generating buildings belonging to prominent families such as the Haroyans (on Generalskaya St.), Khitaryans, Papyans, Mutafyans, Gholtakhchyans (on Loris Melikovskaya St.), Akimyan s, and Medanyans (on Mikhaylovskaya St.). Alexandrapol’s gunsmiths had their own guild hamkarut yun ), a guild club café, and considered Saint Hovhannes Odznetsi (John of Odzun) their patron saint, celebrating his feast day with great ceremony. By the end o f the 19th century and especially in the first quarter of the 20th, many Alexandrapol gunsmiths swiftly retrained themselves to become repairers of complex mechanical devices and instruments.
Одной из важных составляющих богатой и многопрофильной культуры металлообработки Александрополя было оружейное дело. Это ремесло отличалось узкой внутренней специализацией , множеством пересечений с родственными занятиями, а также утонченным декоративно-прикладным качеством продукции. Основателями оружейнои традиции города стали мастера-оружейники, переселившиеся из Карсаи и Карина (Эрзрума), чья слава выходила за пределы их родных мест. Со временем александропольские оружейники, благодаря своему мастерству и способности адаптироваться к новым условиям, не только продолжили изготовление традиционного оружия, но и стали искусными ремонтниками массово производимого фабричного оружия — как холодного, так и огнестрельного. Уже в период Крымской войны (1853–1856 гг.) и особенно в годы русско-турецкой войны (1877–1878 гг.) александропольские оружейники успешно ремонтировали поврежденное или бракованное оружие русской армии. Первый список оружейников Александрополя был составлен в 1887 г. в связи с проверками Казеннои палаты Эриванской губернии. Следующий список был составлен в 1897 г. Следует отметить, что если в 1887 г. в городе работали 17 мастеров, то в 1897 г. их число сократилось до 10. Магазины и мастерские оружеи ников располагались в самых престижных районах города, в доходных домах, принадлежащих следующим семьям: Ароянам (ул. Генеральская), Хитарянам, Папянам, Мутафянам, Голтахчянам (ул. Лорис-Меликовская), Акимянам и Меданянам (ул. Михаи ловская). Александропольские оружейники имели собственный цех (эснафство), клуб-кафе при цехе и почитали своим покровителем святого Ованнеса Одзнеци, день памяти которого отмечался с большим торжеством. В конце XIX и особенно в первой четверти XX века многие оружейники Александрополя быстро переквалифицировались в мастеров по ремонту сложных механических устройств и инструментов.