Publication Details:

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի պաշտօնական ամսագիր «Էջմիածին» կրօնական եւ հայագիտական հանդէսն «Արարատ» ամսագրի (1868—1919 թթ.) աւանդոյթների անմիջական ժառանգորդն ու շարունակողն է: Լոյս է տեսնում 1944 թուականից Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գէորգ Զ. Չորէքչեանի յառաջաձեռնութեամբ: Զուտ գիտական նիւթերից բացի՝ ամսագրում համառօտ անդրադարձ կայ Մայր Աթոռի միաբանութեան, ներքին ինչպէս եւ Սփիւռքի թեմերի եկեղեցական կեանքին, տպագրւում են Հայոց հայրապետների կոնդակները, շրջաբերականները, քարոզներն ու ճառերը:

Journal or Publication Title:

Էջմիածին։ Պաշտօնական ամսագիր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի

Date of publication:

2024

Volume:

ՁԱ տարի

Number:

Գ

ISSN:

1829–4243 ; e-2953-7843

Additional Information:

Мкртумян Лилит, Mkrtumyan Lilit

Other title:

Медведь в древнеармянских поверьях (по сказкам и легендам) ; Bears in ancient Armenian beliefs(fairy tales and legends)

Contributor(s):

Խմբ.՝ Առաքել Առաքելյան (1944-1948) ; Լևոն Կիսիբեկյան (1948-1950) ; Աշոտ Աբրահամյան (1950-1955) ; Առաքել Առաքելյան (1955-1956) ; Արթուն Հատիտյան (1956-1982) ; Պարգեւ Շահբազյան (1983-1984) ; Երվանդ Մելքոնյան (1985-1993) ; Տ. Ասողիկ եպս. Արիստակեսյան (1994-1996) ; Տ. Բագրատ աբղ. Գալստյան (1996-1998) ; Մարիամ Վարդանյան (պաշտոնակատար) (1998-1999) ; Տ. Արշակ աբղ. Խաչատրյան (պաշտոնակատար) (1999) ; Անդրանիկ Զեյթունյան (2000-2001) ; Վարդան Դևրիկյան (2002-2009) ; Արշակ Մադոյեան (2009-2015) ; Արսէն Բոբոխեան (2015-2017) ; Տ. Անդրէաս աբղ. Եզեկեան (պաշտոնակատար) (2017-2018) ; Գէորգ Մադոյեան (2018-)

Coverage:

115-132

Abstract:

Цель данной статьи — представить сохранившиеся материалы о медведе в армянских волшебных сказках и в сказках о животных, в этимологических легендах, поверьях и мифологических сказаниях, а также проанализировать сложившиеся вокруг него сакрально-культовые мотивы. Мифологические представления об этом животном лучше всего сохранились в волшебных сказках и легендах: эти представления дополняются материалами, относящимися к другим фольклорным жанрам (загадки, сказания). В волшебных сказках преобладают сюжеты, отражающие древние поверья о культе медведя, родстве с этим животным и кровных узах (брак человека и медведя, рождение медведеподобного героя). Эти сюжеты сопровождаются мифическими сказаниями и поверьями, в которых медведю приписывается человеческое происхождение. В некоторых сказках сохранились мотивы, сформированные вокруг тотемистических представлений. В другой группе волшебных сказок медведь предстает как существо, имеющее отношение к потустороннему миру. В сказках о животных медведь не наделен мифологическими чертами, герой лишен всех сакрально-обрядовых мотивов. В сюжетах этих сказок сохраняется первичное восприятие животного: оно обладает могучей силой. В то же самое время оно наивно и доверчиво, иногда трусливо, которого очень часто обманывают и выставляют глупым. Это контрастное восприятие героя, лишённого сакральных черт, создаёт ту неповторимую атмосферу сатиры, которая особенно характерна для сказок о животных. Помимо приписывания медведю человеческого происхождения, этимологические легенды также косвенно отражают мотив плодородия-изобилия в образе этого животного. Этот мотив подтверждается армянскими загадками и, особенно, верованиями и обрядами лесистых этнографических районов (Дерсим, Амшен). Интересна и группа легенд, в которых повествуется о медвежьих могилах, ставших местами паломничества.
The main goal of this article is to present the surviving materials about bears in Armenian magic tales and animal tales, etymological legends, beliefs and mythological tales, as well as to analyze the sacral-cult motifs formed around that animal. Mythological ideas about bear are best preserved in fairy tales and legends: these ideas are supplemented by materials related to other genres of folklore (riddles, legends). Fairy tales are dominated by plots reflecting ancient beliefs about the cult of the bear, kinship with this animal and blood ties (the human-animal marriage, the birth of a bear-like hero). These plots are accompanied by mythical tales and beliefs, where the bear is attributed human qualities. Some fairy tales retain motifs formed around totemistic representations. In another group of fairy tales, the bear appears as a creature related to the otherworld. In animal tales, the bear is not endowed with mythological features, the hero is deprived of all sacral and cult motifs. The plots of these tales retain the primary perception of the animal: it possesses mighty power. At the same time, it is naive and trusting, sometimes cowardly, which is very often deceived and made to look foolish. This contrasting perception of the hero, devoid of sacred features, creates that unique atmosphere of satire, which is especially characteristic of animal tales. In addition to attributing human origin to the bear, etymological legends also indirectly reflect the motif of fertility and abundance in the image of this animal. This motif is confirmed by Armenian riddles and, especially, by the beliefs and rites of forested ethnographic regions (Dersim, Hamshen). The group of legends that tell about bear graves that became places of pilgrimage is also interesting.

Place of publishing:

Ս. Էջմիածին

Publisher:

Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի

Format:

pdf

Identifier:

oai:arar.sci.am:375985

Language:

hy

Location of original object:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան