Հրապարակման մանրամասներ:

2006 թվականից համալսարանը հրատարակում է «Գիտական տեղեկագիր» հանդեսը, որը 2007թ. վերանվանվել է «Մեսրոպ Մաշտոց Համալսարանի լրատու» (գիտական հոդվածների ժողովածու): Այն լույս է տեսնում Մեսրոպ Մաշտոց Համալսարանի և Երևանի պետական համալսարանի գիտական խորհուրդների որոշմամբ և ՀՀ բարձրագույն որակավորման հանձնաժողովի կողմից ընդգրկվել է ատենախոսությունների հիմնական արդյունքների և դրույթների հրատարակման համար ընդունելի պարբերական գիտական հրատարակությունների ցանկում: Հոդվածներն տպագրվում են 3 լեզուներով (հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն):

Ամսագրի կամ հրապարակման վերնագիր:

Մեսրոպ Մաշտոց Համալսարանի լրատու= Вестник Университета Месроп Маштоц= Mesrop Mashtots University Bulletin

Հրապարակման ամսաթիւ:

2021

Համար:

2 (26)

ISSN:

1829-4227

Պաշտոնական URL:

Լրացուցիչ տեղեկութիւն:

Вирабян Ваник, Virabyan Vanik

Այլ վերնագիր:

Республика Армения в противоборстве разведывательных-политических служб добровольческой армии юга России, Великобритании и Азербайджанав Закавказье в 1918-1920 гг. ; The Republic of Armenia in the Confrontation of Intelligence-Political Services of the Voluntary Army of South of Russia, Great Britain and Azerbaijan in Transcaucasia in 1918-1920

Աջակից(ներ):

Գլխ. խմբ.՝ Վարդանյան Արարատ Վլադիմիրի

Ծածկոյթ:

43-67

Ամփոփում:

1917թ. Ռուսաստանում բռնկված հեղաբեկիչ գործընթացները հանգեցրին ազգային անկախ պետականությունների առաջացմանը: Դրանցից յուրաքանչյուրում ընթացան առաջին հերթին սեփական զինուժի եւ հետախուզական ծառայությունների ստեղծման գործընթացներ: Ռուսաստանի հարավի Կամավորական բանակն իր ձեւավորվող հատուկ ծառայությունների ուշադրությունը սեւեռեց այդ հանրապետությունների վրա՝ ձգտելով տեղեկացված լինելով նրանցում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին: Դրա մեջ ներգրավվեցին թե՛ սպիտակգվարդիական, եւ թե՛ ավելի փորձառու բրիտանական եւ այլ հատուկ ծառայությունները՝ իրենց հսկողության տակ պահելով ինչպես ռազմավարական անհամեմատ ավելի կարեւոր Բաքուն, այնպես էլ ոչ պակաս կարեւոր Թիֆլիսն ու երկրորդական համարվող Երեւանը, առանձնապես հաշվի չնստելով թե՛ ադրբեջանական, թե՛ վրացական, թե՛ դաշնակից համարվող հայկական կառավարության հետ, էապես ազդելով մասնավորապես սահմանազատիչ խնդիրների լուծման վրա: 1918թ. Սպիտակ Ռուսաստանի դիրքորոշումը որոշակիորեն նպաստեց ՀՀ կայունացմանը, որի դիրքերի խաթարումն այդ պատմական պահին կարող էր՝ է՛լ ավելի ա- պակայունացնել իրավիճակն Անդրկովկասում եւ բուն Ռուսաստանի՝ Անդրկովկասից օտարման պայմաններում նպաստել մուսավաթական Ադրբեջանի եւ մենշեւիկյան Վրաստանի դիրքերի ուժեղացմանը: Բնականաբար, Ռուսաստանի Հարավի զինված ուժերի հետախուզական մարմինները նկատում են Ադրբեջանի, ինչպես եւ Վրաստանի այդ վտանգավոր ակտիվացումը Հյուսիսային Կովկասում եւ աշխատում վնասազերծել այն՝ կանխելով անջատողական եւ հակառուսական տրամադրությունների սերմանումը: Այս առումով 1919 թ. հունիսի 16-ի եւ սեպտեմբերի վրաց-ադրբեջանական ռազմական դաշինքը տագնապեցնող էր, քանզի վրաց-ադրբեջանական մերձեցումն իր սուր ծայրերով ուղղված էր հենց Դենիկինի եւ նրա բարեկամ Հայաստանի Հանրապետության դեմ, որը, անգամ մտովի, չցանացավ միանալ վրաց-ադրբեջանական դաշինքին՝ զգուշանալով տարածաշրջանում լիովին մեկուսանալուց:
Вспыхнувшие в России переломные процессы привели к возникновению национальных независимых государств. В каждом из них в первую очередь протекли процессы создания собственных вооруженных сил и разведывательных служб. Добровольческая Армия Юга России все внимание своих заново формирующихся специальных служб сконцентрировала в направлении этих республик, стремясь быть информированной о происходящих в них событиях. В этот процесс были вовлечены не только белогвардейские, но и более опытные британские и другие специальные службы, под своим контролем держа как стратегически несравненно важный Баку, а также не менее важный Тифлис и считавшийся второстепенным Ереван, нисколько не считаясь с азербайджанским, и грузинским, а также с считавшим их союзником армянским правительством, существенно влияя в частности на решение погранично-разграничительных вопросов. Позиция Белой России в определенной степени способствовала стабилизации РА, расшатанная позиция которой в этот исторический момент могла бы еще более дестабилизировать ситуацию в Закавказье, и в условиях отчуждения исконной России от Закавказья способствовать укреплению позиции муссаватского Азербайджана и меньшевистской Грузии. Естественно, разведывательные службы вооруженных Сил Юга России фиксировали эту тревожную активизацию Азербайджана, да и Грузии на Северном Кавказе, стремясь обезопасить регион, предотвращая сепаратистские и антирусские стремления. С этой точки зрения грузино-азербайджанский военный союз 16 июня и сентябрь 1919 года были особенно тревожным, ибо грузино-азербайджанское сближение со своими остриями было направлено именно против Деникина и его союзника Республики Армения, которая даже в мыслях не захотела присоединиться к грузино-азербайджанскому союзу, боясь стать полностью изолированной в регионе.
The critical processes that broke out in Russia led to the emergence of national independent states. In each of them, processes of creating their own armed forces and intelligence services took place first of all. The Volunteer Army of Southern Russia concentrated on these republics, trying to be informed of the events that occurred in them. Not only the White Guard but also the experienced British and other specialized services were involved in this process, under their control holding as strategically incomparable important Baku, as well as equally important Tiflis and considering secondary Yerevan, not at all being considered Azerbaijan and the Georgian, as well as the Armenian government, which was considered an ally, significantly affecting, in particular, the solution of border-demarcation issues. The position of White Russia to some extent contributed to the stabilization of the Republic of Armenia, the expansion of the position of which at this historical moment could further destabilize the situation in Transcaucasia and, in the context of the alienation of primordial Russia from Transcaucasia, help strengthen the position of Mussavat Azerbaijan and Menshevik Georgia. Naturally, the intelligence services of the Armed Forces of the South of Russia recorded this alarming activation of Azerbaijan, and Georgia in the North Caucasus, trying to protect it, preventing separatist and anti-Russian harassment. From this point of view, the Georgian- Azerbaijan military union was worried on June 16 and September 1919. The Georgian-Azerbaijan rapprochement with its points was directed precisely against Denikin and his ally, the Republic of Armenia, which even in thoughts did not want to join the Georgian-Azerbaijan’s union, feared to isolate itself in the region entirely.

Հրատարակութեան վայրը:

Երևան

Հրատարակիչ:

Լիմուշ հրատ.

Ձեւաչափ:

pdf

Նոյնացուցիչ:

oai:arar.sci.am:360547

Թուայնացում:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան