Պորտասարը՝ քաղաքակրթական բանալի

Հոդվածում ներկայացվում է Պորտասարի (Գյոբեկլի թեփեի) հուշարձանը, որը համարվում է արդի քաղաքակրթության բնօրրանը: Վերջին տասնամյակում հուշարձանը դարձել է ամենահայտնի և ամենից շատ ուսումնասիրվող հնագիտական ու ճարտարապետական կառույցը: Իր բազմաշերտ մեգալիթյան ենթակառույցներով, անտրոպոմորֆ և պաշտամունքային պատկերներով հուշարձանը եզակի է և գտնվում է Արևմտյան Հայաստանի (այժմ Անատոլիա) ու Լևանտայի մշակութային դաշտում և նույն աշխարհագրական տարածաշրջանում դառնալով կարևոր հանգույց, որի համալիր վերծանումը կհանգեցնի մարդկության ծագման ու զարգացման իրական պատմության վերընթերցմանն ու վերարժևորմանը: Պորտասարում են ձևավորվել նախնադարի ինստիտուցիոնալ առաջին կառույցները, այստեղից է սկիզբ առել մոնումենտալ ճարտարապետությունը:
Комплекс Портасара (G. T.) сегодня можно считать самым древним святилищем в мире, памятником мегалитической архитектуры. Он был открыт в 15 км от бывшего армянского города Эдессы (Урфы), ныне Шанфлиурфа, на пограничной с Сирией территории. Немецкий ученый Клаус Шмидт проводил раскопки с 1995 по 2014 гг., во время которых были обнаружены круглые строения с большими мегалитическими вертикальными камнями и стены с грубой выкладкой. На мегалитах были зооморфные знаки и пиктографы, значение которых еще предстоит выяснить. И хотя существует много версий относительно возникновения и символики памятника, ни одна из них не может считаться окончательной и убедительной, поскольку памятник не рассматривался в контексте с культурой и знаниями создавшего его этноса․
The Portasar (G. T.) complex is considered the oldest sanctuary in the world, a shining example of megalithic architecture. It was located in the formerly Armenian city of Edesia (Urfa), now 15 km away from the settlement of Shanfliurfa, on the border with Syria. The excavations by the German scientist Klaus Schmidt 1995-2014 revealed circular structures consisting of huge vertical megalithic stones and rough-walled walls. The megaliths were decorated with bas-relief and go-relief animal images k symbols, the meaning of which is still to be discovered. And although there are many hypotheses about the origin and symbolism of the structure, they can not be considered complete and final until the interpreters consider it in the context of the culture and knowledge of the ethnos that created the monument.