Հրապարակման մանրամասներ:

Հայաստանի քիմիական հանդեսը լույս է տեսնում 1957 թվականից տարին 4 անգամ։ 1957-1965թթ․ ամսագիրը կոչվել է «ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր։ Քիմիական գիտություններ», 1966-1994թթ․ վերանվանվել է «Հայաստանի քիմիական ամսագիր», իսկ 1995թ-ից առ այսօր՝ կոչվում է «Հայաստանի քիմիական հանդես»։

Ամսագրի կամ հրապարակման վերնագիր:

Հայաստանի քիմիական հանդես =Chemical Journal of Armenia

Հրապարակման ամսաթիւ:

2004

Հատոր:

57

Համար:

3

ISSN:

0515-9628

Լրացուցիչ տեղեկութիւն:

կապին հետեւելուն համար սեղմէ հոս

Այլ վերնագիր:

Պ-քլոր- և Պ-մեթօքսիֆենացիլ խմբեր պարունակող ամոնիումային աղերի Ստիվենսի վերախմբավորումը: Stevens rearrangement of ammonium salts containing p-chloro- and p-methoxyphenacyl groups

Աջակից(ներ):

Պատ․ խմբ․՝ Ա․ Լ․ Մնջոյան (1957-1962) ; Գլխ․ խմբ․՝ Գ․ Տ․ Թադևոսյան (1962-1973) ; Մ․ Հ․ Ինճիկյան (1974-1976)

Ծածկոյթ:

41-49

Ամփոփում:

Взаимодействие аммониевых солей, содержащих наряду с п-хлорфенацильной 2-бутинильную или 3-хлор-2-бутенильную группу, с 5% водным раствором гидроксида калия приводит к образованию одного и того же продукта – производного циклопентенона, в то время как соли, содержащие п-хлорфенацильную и 3-фенил-2-пропинильную группы, в аналогичных условиях образуют тетразамещенные производные фурана. Выявлено, что эти соли в условиях реакции наряду с перегруппировкой подвергаются расщеплению с образованием п-хлорбензойной кислоты и нового илида, который стабилизируется за счет 3,2-перегруппировки Стивенса. Аммониевые соли, содержащие наряду с п-метоксифенацильной алкен-2-ильную группу, в аналогичных условиях или под действием кристаллической соды без растворителя подвергаются исключительно 3,2-перегруппировке Стивенса, а соли с бензильной группой из возможных конкурирующих перегруппировок Стивенса и Соммле вступают в 1,2-перегруппировку Стивенса. Ուսումնասիրվել է պ-քլորֆենացիլ և 2-ալկինիլ կամ 3-քլոր-2-բուտենիլ խմբեր պարունակող ամոնիումական աղերի Ստիվենսի վերախմբավորումը կալիումի հիդրօքսիդի 5% ջրային լուծույթի և առանց լուծիչի բյուրեղական սոդայի ազդեցությամբ: Ցույց է տրվել, որ երկու դեպքում էլ վերախմբավորման արգասիքների ելքերը համարյա նույն են: Հաստատվել է, որ պ-քլորֆենացիլ խմբի հետ մեկտեղ 2-բուտինիլ կամ 3-քլոր-2-բուտենիլ խումբ պարունակող աղերի փոխազդեցությունը հիմնային ագենտի հետ բերում է միևնույն արգասիքի` ցիկլոպենտենոնի ածանցյալի առաջացման, իսկ պ-քլորֆենացիլ և 3-ֆենիլ-2-պրոպինիլ խմբեր պարունակող աղերը նման պայմաններում առաջացնում են ֆուրանի քառատեղակալված ածանցյալներ: Ցույց է տրվել նաև, որ այդ աղերը ռեակցիայի պայմաններում ենթարկվում են նաև հալոֆորմային տիպի ճեղքման, առաջացնելով պ-քլորբենզոական թթու և նոր իլիդ, որը կայունանում է ի հաշիվ Ստիվենսի 3,2-վերախմբավորման: Պ-Մեթօքսիֆենացիլ խմբի հետ ալկեն-2-իլ խումբ պարունակող ամոնիումային աղերը համանման պայմաններում կամ առանց լուծիչի բյուրեղական սոդայի ազդեցությամբ ենթարկվում են բացառապես Ստիվենսի 3,2-վերախմբավորման, իսկ բենզիլային խմբով նմանակները հնարավոր մրցակից Ստիվենսի եւ Սոմմլեի վերախմբավորումներից ենթարկվում են Ստիվենսի վերախմբավորման: Stevens rearrangement of ammonium salts with p-chlorophenacyl- and 2-alkinyl- or 3-chloro- 2-butenyl groups under the action of 5%-agueous solution of potassium hydroxide or kristalline soda without solvent is studied. It is found that in the both cases the yields are the same. It is established that the interaction of ammonium salts containing p-chlorophenacyl- and 2-butinyl- or 3-chloro-2-butenyl groups with basic agent leads to the same product - cyclopentenone derivative. In the same conditions the ammonium salts with p-chlorophenacyl- and 3-phenyl-2-propinyl groups form tetrasubstituted derivatives of furane. It is shown also that in the conditions of above reactions in the result of haloform cleavage p-chlorobenzoic acid and the new ylide are formed. The latter is stabilized by 3,2- Stevens rearrangement. It is shown that the salts containing p-methoxyphenacyl with alkene-2-yl groups in same conditions or by the action of cristalline soda undergo exclusively a 3,2-rearrangement and salts with benzyl group in the same conditions form only the 1,2- Stevens rearrangement products. In the both cases not easily obtainable α-dialkylaminoketones are prepared with the nearly same yields.

Հրատարակութեան վայրը:

Երևան

Հրատարակիչ:

ՀՀ ԳԱԱ հրատ.

Ստեղծման ամսաթիւը:

2004-07-19

Ձեւաչափ:

pdf

Նոյնացուցիչ:

oai:arar.sci.am:183565

Թուայնացում:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան

Բնօրինակին գտնուելու վայրը:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան