Ամսագրի կամ հրապարակման վերնագիր:

Արևելագիտական ժողովածու = Востоковедческий сборник

Հրապարակման ամսաթիվ:

2025

Հատոր:

5

Համար:

2

Լրացուցիչ տեղեկություն:

Պալյան Արամ, Պելտեկյան Սեբ

Այլ վերնագիր:

Մուշկի ցեղախմբի ուսումնասիրություն. բազմագիտակարգ մոտեցում` ներառյալ հնագենետիկան

Համատեղ հեղինակները:

ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ

Ծածկույթ:

14-45

Ամփոփում:

The northern regions of West Asia have been home to countless ethnocultural groups throughout history. Among the most mysterious are the Muški. A multidisciplinary approach, which for the first time exploits genetic data, has been used in the hope of identifying their cultural and linguistic affiliation. In the 8th century BCE, the Assyrians used “Muški” as a name for Phrygia, which led to subsequent theories suggesting the Muški must have origins in the Balkans, either as Phrygians or as a group closely related to them. However, these connections have proven to be groundless. The genetic data do not support an Early Iron Age migration from the Balkans to the Kharberd/Elazığ region or the headwaters of Tigris River, where Muški are first attested in Assyrian sources of the 12th century BCE. On the other hand, there is preliminary evidence, which requires further confirmation, for a genetic marker moving from the Armenian Highlands and South Caucasus to the Anatolian Plain. This new evaluation supports a Muški connection to Armenians, with the Muški homeland located near the headwaters of Western Euphrates/Karasu river. Alternatively, it finds a connection to the ancient Kaška people, known allies of the Bronze Age Muški, equally plausible. Additionally, an analysis of the available linguistic evidence has similarly indicated that a Muški ethnolinguistic connection to Georgian is unlikely, although a connection between the names Muški and Mtskhe is plausible.
Պատմության ընթացքում Արևմտյան Ասիայի հյուսիսը եղել է բազմաթիվ էթնիկ խմբերի հայրենիք։ Դրանցից ամենաառեղծվածայիններից են մուշքերը։ Նրանց մշակութային և լեզվական պատկանելությունը պարզելու համար կիրառվել է բազմագիտակարգ մոտեցում, ներառյալ առաջին անգամ օգտագործվել են գենետիկական տվյալներ։ Մ.թ.ա. 8-րդ դարում ասորեստանցիները «մուշկի» անվանումը կիրառել են Փրյուգիայի համար, ինչի հետևանքով առաջարկվել են տեսություններ, ըստ որի մուշքերը պետք է ունենային բալկանյան ծագում՝ որպես փռյուգիացիներ կամ նրանց հետ սերտ կապված մի այլ խումբ։ Սակայն այդ տեսությունները հիմնավոր ապացույցներ չունեն։ Գենետիկական տվյալները չեն հաստատում վաղ երկաթի դարում Բալկաններից դեպի Խարբերդ/Էլազըղ ու Տիգրիս գետի ակունքների շրջան միգրացիան, որտեղ մուշքերը առաջին անգամ հիշատակվում են ասորեստանյան աղբյուրներում մ.թ.ա. 12-րդ դարում։ Մյուս կողմից, կան նախնական տվյալներ, որը պահանջում է հետագա հաստատում, որ գենետիկական մարկեր է տեղաշարժվել Հայկական լեռնաշխարհից ու Հարավային Կովկասից դեպի Անատոլիական դաշտավայր։ Այս նոր իրողությունը հիմնավոր է դարձնում մուշքերի կապը հայերի հետ, որի դեպքում մուշքերի հայրենիքը գտնվում էր Արևմտյան Եփրատ/Կարասու գետի ակունքների մոտ։ Միևնույն ժամանակ, հավասարապես հավանական է դառնում կապը հին Կասկա ցեղերի հետ, որոնք հայտնի են որպես բրոնզե դարի մուշքերի դաշնակիցներ։ Բացի այդ, առկա լեզվական տվյալների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ մուշքերի վրացական էթնոլեզվական պատկանելությունը անիրատեսական է, թեև մուշկի և Մցխեթ անունների միջև կապը հավանական է։

Հրատարակության վայրը:

Երևան

Հրատարակիչ:

ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ.

Ձևաչափ:

pdf

Նույնացուցիչ:

oai:arar.sci.am:425754

Լեզու:

hy ; ru

Բնօրինակի գտնվելու վայրը:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան