Publication Details:

«Լրաբեր հասարակական գիտությունների» քառամսյա, բազմալեզու, միջմասնագիտական, գրախոսվող հանդեսը ՀՀ ԳԱԱ հասարակական գիտությունները և հայագիտությունը ներկայացնող հնագույն (հիմնադրվել է 1940 թ.) պարբերականն է, որի էջերում աճել և հասունացել են հայագետների և հասարակագետների բազմաթիվ սերունդներ: 1940-1943 թթ. այն հրատարակվել է որպես ԽՍՀՄ ԳԱ նախագահության հայկական մասնաճյուղի՝ Արմֆանի հասարակական և բնական գիտությունների «Տեղեկագիր», 1943-1965 թթ.՝ Հայաստանի ԳԱ-ի «Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների»: 1966 թ. ամսագիրը վերանվանվել է «Լրաբեր հասարակական գիտությունների»: 1940-1947 թթ. լույս է տեսել անկանոն պարբերականությամբ՝ 1948-1990 թթ. եղել է ամսագիր. 1991 թ.` երկամսյա, 1992-1995 թթ.` եռամսյա հանդես: 1996-ից առ այսօր այն հրատարակվում է քառամսյա պարբերականությամբ: Տարբեր ժամանակներում «Լրաբերի» գլխավոր խմբագիրներ են եղել անվանի գիտնականներ Հ. Օրբելին (հիմնադիր), Ս. Կարապետյանը, Հ. Բատիկյանը, Խ. Մոմջյանը, Մ. Ներսիսյանը, Ա. Հովհաննիսյանը, Ծ. Աղայանը, Գ. Ստեփանյանը, Հ. Ասլանյանը, Գ. Աբովը, Հ. Ինճիկյանը, Վ. Միքայելյանը, Ա. Խառատյանը: 2017 թ. վերջից սկսած՝ հանդեսի գլխավոր խմբագիրն է Պ. Ավետիսյանը:

Journal or Publication Title:

Լրաբեր հասարակական գիտությունների=Herald of the Social Sciences=Вестник общественных наук

Date of publication:

2025

Number:

2

ISSN:

0320-8117

Official URL:

Additional Information:

Hovsepyan Vladimir, Овсепян Владимир

Other title:

Legal Aspects in Historiographical Works and Lapidary Inscriptions of the Eastern Parts of Armenia

Contributor(s):

Պատ․ խմբ՝. Հ․ Գ․ Ինճիկյան (1966-1968) ; Գլխավոր խմբ.՝ Ծ․ Պ․ Աղայան (1969-1972) ; Վ․ Ա․ Միքայելյան (1972-1987) ; Ա․ Ա․ Խառատյան (1988-2017) ; Պ․ Ավետիսյան (2017-2024) ; Ա․ Բոբոխյան (2025-)

Coverage:

115-133

Abstract:

Հնագիտական և պատմական տվյալները վկայում են, որ միջնադարյան հայկական աղբյուրներում Մեծ Հայքի թագավորության Արցախ և Ուտիք նահանգների տարածքների նկատմամբ կիրառվել են «Հայոց Արևելից կողմանք», «Արևելից աշխարհ», «Աղվանից աշխարհ», «Խորին աշխարհ Հայոց», «Հյուսիս արևելից կողմանք» անվանումները։ Պատմաքաղաքական իրադարձությունների հետևանքով Հայոց Արևելից կող-մանք, միակցվելով Աղվանից մարզպանությանը, կոչվել է նաև Աղվանք, սակայն հայկական նահանգների առումով ունեցել միայն աշխարհագրական իմաստ։ Վերոնշյալ բոլոր եզրույթների առնչությամբ պետք է նկատի ունենալ Հայաստանի «արևելյան կողմ» հասկացությունը: Մեր ուսումնասիրության առարկան վաղ և ուշ միջնադարի այն հատվածն է, որ վերաբերում է առանցքային նշանակություն ունեցող կարևորագույն հարցերից մեկին, որը բազում անհերքելի պատմաիրավական փաստեր է պարունակում պատմական Ուտիք և Արցախ երկրամասերի բացառապես հայկական լինելու մասին։ Այդ փաստերն արտացոլված են միջնադարյան հայ պատմիչների աշխատություններում և Աղվանից աշխարհում սփռված վիմագիր արձանագրություններում։
Archaeological and historical data indicate that in medieval Armenian sources the names "Armenian Eastern Side", "Eastern World", "Aluan World", "Deep World of Armenians", "North-Eastern Side" were used for the territories of the provinces of Artsakh and Utik of the Kingdom of Greater Armenia. Due to historical and political events, the Armenian Eastern Side, having merged with the Aluan marzpanate, was also simply called Aluank, but only with a geographical meaning for the Armenian provinces. The subject of the article covers the period of the early and late Middle Ages and touches on one of the most important issues of key importance, which contains many undeniable historical and legal facts about the belonging of the historical territories of Utik and Artsakh to the Armenian people. These facts are reflected in the works of medieval Armenian historians and in the lapidary inscriptions from Aluank. The Alba-nian Church, being one of the dioceses of the Armenian Apostolic Church, was guided by all the canonical and legal norms, and if new canons were often revised and restored together, they had a pan-Armenian significance. The Armenian people in the Middle Ages did not have unified collections or codes that would reflect the content and volume of Armenian law, with the excep-tion of the Armenian church legislative assemblies and several national court books. In this regard, the coverage of a number of legal issues in the medieval history of Artsakh is inextricably linked with the Armenian law of the same era. From this point of view, the works of historians and epigraphic inscriptions contain sufficient data.
Археологические и исторические данные свидетельствуют о том, что в средневековых армянских источниках для территорий провинций Арцах и Утик царства Великой Армении использовались названия «Армянская восточная сторона», «Восточный мир», «Алуанкский мир», «Глубокий мир армян», «Северо-восточная сторона». В силу исторических и политических событий армянская восточная сторона, слившись с Алуанкским марзпанством, также называлась просто Алуанк, но только с географическим значением для армянских провинций. Все вышеперечисленные термины имеют отношение к поня-тию восточной стороны Армении. Предметом исследования статьи является рассмотрение множества неоспоримых исторических и юридических фактов о принадлежности исторических территорий Утика и Арцаха армянскому народу. Эти факты отражены в трудах средневековых армянских историков и в лапидарных надписях из Алуанка. Албанская церковь, являясь одной из епархий Армянской Апостольской церкви, руководствовалась всеми каноническими и правовыми нормами, действовавшими на родине, и если новые каноны часто пересматривались и восстанавливались совместно, то они имели общеармянское значение. Армянский народ в средние века не имел унифицированных сборников или кодексов, которые отражали бы содержание и объем армянского права, за ис-ключением армянских церковных законодательных собраний и нескольких общенациональных судебных книг.

Place of publishing:

Երևան

Publisher:

ՀՀ ԳԱԱ

Format:

pdf

Identifier:

oai:arar.sci.am:414871

Call number:

АЖ 410

Location of original object:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան