Ամսագրի կամ հրապարակման վերնագիր:

Աշխատություններ Հայաստանի պետական պատմական թանգարանի=Труды государственного исторического музея Армении=Proceedings of the History Museum of Armenia

Հրապարակման ամսաթիւ:

2023

Հատոր:

1(11)

ISSN:

1829–0361

Լրացուցիչ տեղեկութիւն:

Арутюнян Ануш, Harutyunyan Anush

Այլ վերնագիր:

ԼՂԻՄ-ի և Քրդստանի գավառի ժողովրդագրության որոշ հարցեր (1920-ական թթ.). համառոտ ակնարկ ; Некоторые вопросы демографии НКАО и курдистанского уезда (в 1920-х гг.): краткий обзор

Ծածկոյթ:

66-77

Ամփոփում:

Получение демографических данных было делом крайней важности для новообразованного советского государства. Несмотря на тяжелое экономическое и политическое положения, советские власти пытались организовать проведение переписей не только в пределах РСФСР, но и в советизированных республиках. Первой из них в Азербайджанском ССР была сельскохозяйственная перепись 1921 года, данные которой представляют собой исключительный историко - демографический источник несмотря на те методологические и технические недостатки, которые заставляют относиться к этим данным скептическим образом. С более тщательной методологией была организована первая Всесоюзная перепись 1926 года. Сочетания результатов этих переписей и других дополнительных исследований дает возможность восстановить численность и этнический состав населения двух новообразованных административных единиц – НКАО и Курдистанского уезда, создание которого преследовало не только региональные, но и геополитические цели. Если сплошная армянская населения НКАО смогла сопротивляться дискриминационной политике властей Азербайджана отчасти также благодаря статуса автономного округа, то уездный статус и низкий уровень развития и самоидентификации среди курдов привели к упразднению уезда и искусственному уменьшению численности этнического курдского населения за счет «тюркизации», а после «азербайджанизации» того узкого коридора между НКАО и Советской Армении.
Ժողովրդագրական տվյալների ստացումը նորաստեղծ խորհրդային պետության համար շատ կարևոր նշանակություն ուներ ։ Չնայած տնտեսական և քաղաքական ծանր իրավիճակին՝ խորհրդային իշխանությունները փորձեցին մարդահամարներ իրականացնել ոչ միայն ՌՍՖՍՀ-ում, այլև մյուս խորհրդայնացված հանրապետություններում ։ Դրանցից առաջինը Ադրբեջանի ԽՍՀ-ում 1921 թ. գյուղատնտեսական մարդահամարն էր, որի տվյալները, չնայած մեթոդաբանական և տեխնիկական թերություններին, որոնք ստիպում են այս տվյալներին մոտենալ վերապահումով, բացառիկ պատմական և ժողովրդագրական աղբյուր են։ Առավել մշակված մեթոդաբանությամբ էր կազմակերպված 1926 թ. առաջին Համամիութենական մարդահամարը ։ Այս մարդահամարների արդյունքների ևայլ լրացուցիչ ուսումնասիրությունների համադրությունը հնարավորություն է տալիս վերականգնել երկու նորաստեղծ վարչական միավորների՝ ԼՂԻՄ-ի և Քուրդիստանի գավառի (ուեզդ) (որի ստեղծումը հետապնդում էր ոչ միայն տարածաշրջանային, այլ նաև աշխարհաքաղաքական հետևանքներ) բնակչության թվաքանակն ու էթնիկական կազմը ։ Եթե ԼՂԻՄ-ի միատարր հայ բնակչությունը կարողացավ դիմակայել ադրբեջանական իշխանությունների խտրական քաղաքականությանը, մասամբ նաև ինքնավար մարզի կարգավիճակի շնորհիվ, ապա գավառային կարգավիճակը և քրդերի շրջանում զարգացման ևինքնանույնականացման ցածր մակարդակը հեշտորեն հանգեցրին գավառի վերացմանը և քուրդ բնակչության թվաքանակի արհեստական նվազմանը` ի հաշիվ Խորհրդային Հայաստանի և ԼՂԻՄ-ի միջև ընկած այդ նեղ միջանցքի «թյուրքականացման » ևապա «ադրբեջանակացման »։

Հրատարակութեան վայրը:

Երևան

Հրատարակիչ:

Հայաստանի պատմության թանգարան

Ձեւաչափ:

pdf

Նոյնացուցիչ:

oai:arar.sci.am:366633

Լեզու:

en

Գլխաւոր նշումը:

2021 թ.-ից վերանվանվել է՝ Աշխատություններ Հայաստանի պատմության թանգարանի