Publication Details:
Journal or Publication Title:
Լրաբեր հասարակական գիտությունների=Herald of the Social Sciences=Вестник общественных наук
Date of publication:
Number:
ISSN:
Official URL:
Additional Information:
Цаканян Руслан, Tsakanyan Ruslan
Title:
Ասորեստանի արքա Թուկուլտի-Նինուրտա I-ի (մ.թ.ա․1242-1206 թթ.) Նաիրյան արշավանքը
Other title:
Наирийский поход ассирийского царя Тукульти-Ни-нурты I (1242-1206 гг. до н.э.) ; The Nairian Campaign of the Assyrian King Tukultī-Ni-nurta I (1242-1206 BC)
Creator:
Corporate Creators:
ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտ
Contributor(s):
Պատ․ խմբ՝. Հ․ Գ․ Ինճիկյան (1966-1968) ; Գլխավոր խմբ.՝ Ծ․ Պ․ Աղայան (1969-1972) ; Վ․ Ա․ Միքայելյան (1972-1987) ; Ա․ Ա․ Խառատյան (1988-2017) ; Պ․ Ավետիսյան (2017-)
Subject:
Uncontrolled Keywords:
Ասորեստան ; Թուկուլտի-Նինուրտա I ; Նաիրի ; Ալզի ; Էլխի-Թեշուբ ; արձանագրություն ; այկական լեռնաշխարհ
Coverage:
Abstract:
Միջին ասորեստանյան շրջանի ամենահզոր տիրակալներից մեկի՝ Թուկուլտի-Նինուրտա I-ի (մ.թ.ա. 1242-1206 թթ.) գահակալության սկզբի նշանակալից իրադարձություններից է հաղթական ռազմական արշավը «Նաիրի երկրների (KUR.KUR. Na-i-ri)» դեմ։ Այն քննարկել ենք Թուկուլտի-Նինուրտա I-ի գահակալության առաջին երեք տարիներին հյուսիս-արևմտյան ուղղությամբ իրականացված ծավալապաշտական քաղաքականության համատեքստում: Թուկուլտի-Նինուրտա I-ի արձանագրությունների ուսումնասիրությունը հստակ ցույց է տալիս, որ մ.թ.ա. մոտ 1240/39 թթ., ապստամբ Շուբարուի, Ալզիի, Ամադանուի և շրջակա տարածքներ ներխուժումից հետո ասորեստանցիների տիրապետության սահմանները հասել են Տավրոսի լեռները, որոնցից այն կողմ գտնվում էին «Նաիրիի երկրները»: Թեև իր արձանագրության մեջ Թուկուլտի-Նինուրտա I-ը Նաիրին անվանում է «անհայտ երկիր (Na-i-ri ana KUR la i-du-ú)», այնուամենայնիվ, միանգամայն հնարավոր է, որ Նաիրին հակաասորեստանյան դաշինքի մասնակիցներից մեկն է եղել և որոշակի դեր է խաղացել Շուլմանուաշարեդի (Սալմանասար) I-ի դեմ (մ.թա. 1272-1243 թթ.) Ալզիի ապստամբության ժամանակ։ Հավանական է, որ Նաիրիի հակաասորեստանյան դիրքորոշումը պայմանավորված էր Տավրոսի անցուղիները վերահսկելու և Ալզին Ասորեստանի հարձակումների դեմ անվտանգ գոտու վերածելու ցանկությամբ: Ասորեստանի նկատմամբ թշնամաբար տրամադրված «Նաիրյան» ճամբարի «40 երկրների թագավորների» համախմբման փաստը վկայում է այն մասին, որ իշխող նաիրյան շրջանակները ժամանակ են ունեցել միավորելու իրենց ուժերը Ասորեստանի դեմ։ Թուկուլտի-Նինուրտա I-ի կառավարման առաջին երեք տարիների ռազմական արշավների և շինարարական աշխատանքների վերաբերյալ արձանագրությունների ուսումնասիրությունը թույլ է տալիս ենթադրելու, որ Թուկուլտի-Նինուրտա I-ը ներխուժել է «Նաիրիի երկրներ» իր գահակալության չորրորդ տարում, այսինքն՝ մ.թ.ա. մոտ 1239/1238 թ.։
Знаменательным событием начала правления Тукульти-Нинурты I (1242-1206 гг. до н.э.), одного из самых могущественных правителей среднеассирийского периода, является победоносный военный поход против «стран Наири (KUR.KUR. Na-i-ri)». Это событие мы рассмотрели в контексте экспансионистской политики, проводимой в северо-западном направлении в первые три года правления Тукульти-Нинурты I. Изучение данных надписей Тукульти-Нинурты I показывает, что около 1240/39 г. до н.э., после вторжения мятежных Шубару, Алзи, Амадану в прилегающие районы, границы ассирийского владычества расширились до Таврских гор, за которыми простирались «страны Наири». Хотя и в своей надписи Тукульти-Нинурта I Наири называет «неизвестной страной (Na-i-ri ana KUR la i-du-ú)», но, вполне возможно, что Наири был одним из членов антиассирийского союза и сыграл определенную роль в алзиском восстании против Шульману-Ашарреда (Салманасар) I (1272-1243 гг. до н.э.). Вероятно, антиассирийская позиция Наири была связана со стремлением контролировать Таврские перевалы и превращением Алзи в зону безопасности в случае нападения ассирийцев. Факт консолидации правителей 40 стран враждебного Ассирии «Наирийского» лагеря свидетельствует о том, что правящие наирийские круги успели объединить свои силы против Ассирии. Исследование надписей о военных походах и строительных работах первых трех лет правления Тукульти-Нинурты I позволяет предположить, что Тукульти-Нинурта I вторгся в «страны Наири» на четвертом году своего правления, т.е. около 1239/ 1238 гг. до н.э.
One of the significant events of the beginning of the reign of Tukultī-Ninurta I (c. 1242-1206 BC), one of the most powerful rulers of the Middle Assyrian period, was the victorious military campaign against the "the lands of Nairi (KUR.KUR. Na-i-ri)". We dis-cuss this event in the context of the expansionist policy of Tukultī-Ninurta I in the north-western direction in the first three years of his reign. The study of these inscriptions of Tukultī-Ninurta I clearly shows that c. 1240/39 BC, after the invasion of the rebellious Šubarû, Alzi, Amadanu and the surrounding areas, the borders of Assyrian rule reached the Taurus Mountains, beyond which were "the lands of Nairi ". Although in his inscription Tukulti-Ninurta I called Nairi "an unknown land (Na-i-ri ana KUR la i-du-ú)", nevertheless, it is quite possible that Nairi was one of the participants in the anti-Assyrian alliance and played a certain role in Alzian uprising against Šulmānu-ašarêd (Shalmaneser) I (c. 1272-1243 BC). It is likely that Nairi's anti-Assyrian position was due to the desire to control the Taurus passes and the transformation of Alzi into a safe zone against the Assyrian attacks. The fact of the consolidation of the "Kings of 40 lands" of the "Nairian" camp hostile to Assyria indicates that the ruling Nairian circles had time to unite their forces against Assyria. The study of inscriptions on military campaigns and constructions in the first three years of the reign of Tukultī-Ninurta I suggests that he invaded the "lands of Nairi" in the fourth year of his reign, i.e. c. 1239/1238 BC.
Place of publishing:
Երևան