Journal or Publication Title:
Խ․ Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան․ Հայագիտական հանդես
Date of publication:
Number:
ISSN:
Official URL:
Additional Information:
Title:
Միջին հայերեն-արևմտահայերեն փոխանցումները հրամայական եղանակի համակարգում. արգելական հրամայական
Other title:
Связи среднеармянского и западноармянского языков в системе повелительного наклонения; отрицательная форма повелительного наклонения. ; Middle Armenian-Western Armenian Transitions in imperative mode negative imperative.
Creator:
Corporate Creators:
Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան
Subject:
Uncontrolled Keywords:
արևմտահայերեն ; հրամայական եղանակ ; միջին հայերեն ; արգելական հրամայական ; գրաբար ; բայեր ; խոնարհման համակարգ
Coverage:
Abstract:
Հոդվածում անդրադարձ է կատարվում միջին հայերենի և արևմտահայերենի լեզվական համակարգերի իմաստաբանական և քերականական ընդհանրությունների վերհանմանը արգելական հրամայականի խոնարհման համակարգում: Արևմտահայերենի բայի խոնարհման համակարգը դիտարկելիս կարելի է նկատել, որ արևմտահայերենը շատ իրողություններ հիմնականում ժառանգել է միջին հայերենից որոշ փոփոխություններով։ Արևմտահայերենում արգելական հրամայականի եզակին կազմվում է ժխտական դերբային մի մասնիկը ավելացնելով։ Կազմության այս սկզբունքը առաջ է եկել միջին հայերենում, որտեղ գրաբարյան կառույցները որոշակի փոփոխությունների են ենթարկվել։ Միջին դարերում ձևավորվեցին մի մասնիկով և անորոշ դերբայով կամ անորոշ դերբայի լ>ր փոփոխությամբ կառույցները: Սրանք առաջ եկան միջին հայերենում ժխտման իմաստի արտահայտման հիմնական միջոցներ դարձած էական բայի ժխտականով և անորոշով կամ անորոշի լ>ր փոփոխված ձևով կառույցների համաբանությամբ՝ չեմ գրել, չեմ գրեր: Միջին հայերենի երկրորդ ենթաշրջանում մի մասնիկով և անորորշ դերբայի լ>ր փոփոխությամբ կառույցները ամրակայվեցին և փոխանցվեցին արևմտահայերենին: Արևմտահայերենը պահպանեց նաև ե, ի, ա լծորդության բայերի համապատասխանաբար –եր, -իր, -ար վերջա-վորությունները եզակի թվի համար և -էք, -իք, -աք վերջավորությունները հոգնակի թվի համար: Ստացվում է, որ արևմտահայերենի արգելական հրամայականի ձևերը ամբողջությամբ համընկնում են միջինհայերենյան ձևերին՝ մեկ անգամ ևս փաստելով լեզվի զարգացման երկու շրջափուլերի՝ միջին հայերենի և արևմտահայերենի լեզվական համակարգերի սերտ կապը։
В статье рассматриваются семантических и грамматических общностей языковых систем среднего армянского и западноармянского языков в системе отрицательного формы повелительного наклонения. Рассматривая систему спряжения глагола западноармянского языка, можно заметить, что западноармянский язык в основном унаследовал многое от среднего армянского с некоторым изменениями. В западноармянском языке единственное число отрицательного составляется добавления частицы ―մի‖ к отрицаной форме глагола. Этот принцип образования появился в среднем армянском языке, где структуры Грабара подверглись некоторым изменениям. В средние века сформировались структуры с частицей ―մի‖ и неопределенной формы глагола или неопределенной формы глагола с изменением լ>ր. Они появились с сочетанием структурах отрицателного бытийного глагола и неопределенной формы глагола, который может быть с изменениям լ>ր ―չեմ գրել, չեմ գրեր‖, ставшей основным средством выражения смысла отрицания в среднеармянском языке. Во время второго периода среднего армянского языка структуры неопределенной формы глагола с изменением լ>ր с частицей ―մի‖ укрепились , а затем были переданы западноармянскому языку. Западноармянский язык еще сохранил –եր, -իր, -ար окончание единственного числа и -էք, -իք, -աք окончание множественого числа для чередующиеся ե, ի, ա. Получается, что запретительные формы западноармянского языка полностью совпадают с среднеармянскими формами, еще раз констатируя тесную связь двух этапов.
The article discusses semantical and grammatical commonalities of the language systems of the Middle Armenian and Western Armenian languages in the system of negative imperative. Considering the system of verbs conjugation of Western Armenian, it can be noted that Western Armenian has inherited many realities from Middle Armenian with some changes. This can also be seen during the consideration of the negative imperative system. The forms of negative imperative for singular are formed from particle ―մի‖ and negative verbal noun in Western Armenian. This principle appeared in the Middle Armenian language, where the Grabar structures had some changes. The structures with particle ―մի‖ and negative verbal noun or negative verbal noun with changes լ>ր were formed during the Middle Ages. They were formed by the coordination of structures the negation of the essential verb and negative verbal noun or negative verbal noun with changes լ>ր` ―չեմ գրել, չեմ գրեր‖, which became the main means of expressing the meaning of negation in the Middle Armenian language. The structures with negative verbal noun with changes լ>ր and particle ―մի‖ were strengthened and transferred to the Western Armenian language. The Western Armenian language also has preserved the endings –եր, -իր, -ար for singular and -էք, -իք, -աք for plural for verbs of ե, ի, ա conjugation. The forms of the negative imperative of Western Armenian are fully attested in Middle Armenian. This indicates a systemic connection between the two periods of language development.
Place of publishing:
Երևան