Journal or Publication Title:
Խ․ Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան․ Հայագիտական հանդես
Date of publication:
Number:
ISSN:
Official URL:
Additional Information:
Markosyan Narine, Маркосян Нарине
Title:
Անցյալ դերբայով կազմված վերլուծական ժամանակաձևերի քննությունը V դարի մատենագրության մեջ
Other title:
An examination of the analytical forms of tenses formed by the past participlein the 5th century bibliography ; Изучение аналитических временных форм, образованных прошедшим временем причастия в библиографии V века.
Creator:
Corporate Creators:
Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան
Subject:
Uncontrolled Keywords:
անցյալ ձևաբայ ; գրաբարի վերլուծական ժամանակաձևեր ; վաղակատար-հարակատար ներկա ; վաղակատար-հարակատար անցյալ ; ստորադասական բաղադրյալ ապառնի
Coverage:
Abstract:
Անցյալ դերբային բնորոշ է բազմիմաստությունը, որը նրան հնարավորություն է տալիս դրսևորել և՛ անկախ, և՛ կախյալ դերբայներին բնորոշ հատկանիշներ: Ձևաբանական մակարդակում անցյալ դերբայի և եմ բայի միջոցով կազմում են երեք բաղադրյալ ժամանակաձևեր՝ սահմանական եղանակի վաղակատար-հարակատար ներկա` հասեալ է, կոչեցեալ է, վաղակատար-հարակատար անցյալ` կարկառեալ էին, յանցուցեալ էր, ստորադասական եղանակի բաղադրյալ ապառնի՝ յաջողեալ իցեն: Պայմանավորված անցյալ դերբայի մեջ սերտորեն համատեղված վաղակատարի և հարակատարի իմաստային դրսևորմամբ` անցյալ դերբայով կազմված կառույցները արտահայտում են վաղակատար և հարակատար ժամանակաձևերի իմաստներ: Շարահյուսական մակարդակում վերոնշյալ ձևերը դառնում են պարզ ստորոգյալ: Գրաբարի վերլուծական ժամանակների կազմում անցյալ դերբայի հետ որպես օժանդակ բայ կարող են գործածվել նաև լինիմ, ունիմ, կամ, երբեմն էլ` գոմ բայերը, որոնք հիմնականում հարակատար դերբայով կազմված ժամանակաձևերի իմաստներ են արտահայտում: Անցյալ դերբայի և լինիմ բայի հարադրությամբ վերլուծական ժամանակաձևերը հիշեցնում են աշխարհաբարի երկրորդական բաղադրյալ ձևերը: Անցյալ դերբայ+եմ. էի, իցեմ, լինիմ կառույցների հետ ենթական դրվում է ոչ միայն ուղղական, այլև սեռականով հոլովով՝ քո է ծնեալ (դու ես ծնել), լեալ է Զրուանայ (չի եղել Զրվանը): Հիշյալ դերբայը եղանակային ձևեր է կազմում նաև գտանեմ, ասեմ, կարծեմ, երևիմ բայերի հետ:
The past participle is characterized by ambiguity, which allows it to exhibit features characteristic of both independent and dependent participles. At the morphological level, they form three compound tenses by means of the past participle and verb "em" (եմ) – pluperfect-efficiently present of indicative – haseal e, kocheceal e, pluperfect-efficiently past – karkareal ein, yancuceal er, Compound Future of Plod Tense – yajogheal itsen. Due to the semantic expression of the pluperfect - efficiently closely combined in the past participle, the structures formed by the past tense express the meanings of the pluperfect - efficiently tenses. At the syntactic level, the above forms become a simple predicate. In the Grabar (Old Armenian) analytic tenses, verbs ―linim‖, ―kuzim‖, or, sometimes, ―gom‖, can also be used as an auxiliary verb with the past tense, which mainly express the meanings of the tenses formed by the efficiently participle. The analytic tenses of the past participle and ―linim‖ verb are reminiscent of the secondary compound tenses of the modern dialect. With these structures Past Participle + ‗em‘, ‗ei‘, ‗icem‘, ‗linim‘ the subject is placed not only in nominative case. The above verb forms tense forms with verbs ―gtanem‖, ―asem‖, ―karcem‖, ―erevim‖ as well. The past participle + em, ei, ‗icem‘, ‗linim‘ subject to the structures not only nominative, but also genitive․ This verb also forms a verb form with verbs ―gtanem‖, ―asem‖, ―kartsem‖, ―erevim‖.
Причастие прошедшего времени грабара было многозначным причастием и имело функции, присущие независимым и зависимым причастиям, то есть имело самостоятельное употребление и одновременно с помощью вспомогательной глагола «эм» (եմ) образовывало следующие временные формы: давнопрошедшее-результативное настоящее (результативное) изъявительного наклонения, например, գրեալ եմ, կոչեցեալ է, давнопрошедшее-результативное прошедшее время, գրեալ էին, յանցուցեալ էր и будущее сложное сослагательного наклонения, գրեալ իցեն, то есть указанные конструкции на современный армянский переводятся в значении գրել (գրվել) եմ, էի, գրած (գրված) եմ, էի, լինեմ, կլինեմ, պիտի լինեմ: На синтаксическом уровне вышеуказанные формы становятся простым сказуемым. В аналитических временных формах грабара (староармянского) глаголы «линим», «уним» или «гом», которые в основном выражают значения времен, состоящих из прошедшего результативного, могут использоваться как вспомогательные глаголы с прошедшим причастием. Аналитические времена причастие прошедшего времени и глагола «линим» напоминают вторичные составные времена современного языка. Подлежащее с причастием прошедшего времени употребляется не только в именительном подеже, но и в родительном подеже: քո է ծնեալ (դու ես ծնել). Вышеупомянутое причастие состовляет личные формы также с глаголами «гтанем», «асем», «карцем», «еревим».
Place of publishing:
Երևան