Journal or Publication Title:
Date of publication:
Volume:
Additional Information:
Варданян Беник, Vardanyan Benik
Title:
Կուր-Արաքսյան միջագետքի բրոնզ-երկաթեդարյան կեռերը
Other title:
Крюки в эпоху бронзы и железа в Куро-Араксcком междуречье ; Hooks of the bronze and iron ages in the territory of the Kura-Araxes interfluve
Creator:
Corporate Creators:
ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ
Subject:
Uncontrolled Keywords:
Կուր-արաքսյան միջագետք ; բրոնզի և երկաթի դարեր ; թաղման ծես ; կաթսա ; իշխանության խորհրդանիշ
Coverage:
Abstract:
Սույն հոդվածում քննության են առնվել կուր-արաքսյան միջագետքի միջին, ուշ բրոնզեդարյան ու երկաթեդարյան հուշարձաններից հայտնաբերված բրոնզե կեռերը։ Կեռ պարունակող դամբանների և քննվող առարկաների ձևաբանական վերլուծության մեթոդով կատարվել է կեռերի տիպաբանություն, ժամանակագրական և գործառութային դասակարգում, ըստ որի՝ առանձնացվել է հինգ տիպ։ Առաջարկվող տիպաբանությամբ հնարավոր է ուրվագծել կեռերի ժամանակագրական, կառուցվածքային և գործառութային հատկանիշների ձևափոխությունը։ Քննվող տարածաշրջանում կեռերը հանդիպում են դամբանային համալիրներում կամ «սրբավայրերում»։ Ընդ որում, առաջին պարագայում տարբերակվում է կեռերի՝ ծիսական առարկա (թաղման արարողության ժամանակ կաթսայից զոհաբերության մսի դուրս բերում) ևիշխանության խորհրդանշան լինելը (առկա են ցլագլուխ, զարդարուն իրանով կեռեր)։
The presented paper is based on the morphological features of the hooks found at the sites of the Middle, Late Bronze and Iron Ages, on the territory of the Kura and Araxes Interfluve. Seven types of hooks have been identified and grouped according to their functional and chronological characteristics. The first type of expanding tubular hooks originates from the Middle Bronze Age tombs in Armenia. They were mainly found in the context of bronze or copper cauldrons and were interpreted as sacred objects that were used to lift sacrificial bull meat from the cauldron during the funerals of tribal nobility. Single-horned and twin-horned hooks symbolized the bull head (“bucrania”). In the Late Bronze Age, the hooks were gradually taken out of use, and the function of those was taken over by the bronze bidents. There are burials of the Late Bronze and Early Iron Ages simultaneously containing hooks, bidents and cauldrons. The second, fourth and fifth types of hooks are exclusive only for the Late Bronze Age. They may have a dual purpose. Hooks of "b" variety of the third type are decorated with sculpted bull heads and have a wooden handle. Like the Egyptian and Hittite ones, the shepherd's crooks/scepters symbolized the power and occur exclusively from the graves of the elite. These appear at the sites dated to the Bronze Age (for example, in Avranlo, Georgia) and the Iron Age in Lori (Vanadzor), Syunik (Tolors) and Artsakh (Archadzor, Sirhovend).
Основываясь на морфологических особенностях крюков, найденных на памятниках среднего и позднего бронзового и железного веков на территории междуречья рек Кура и Аракс, выделяется семь типов, которые также сгруппированы по функциональным и хронологическим характеристикам. Первый тип расширяющихся трубчатых крюков происходит из погребальных комплексов аристократов эпохи средней бронзы (триалети-ванадзорская культура) в Армении. Эти предметы были обнаружены в контексте бронзовых или медных котлов и были интерпретированы как священные предметы, которые использовались для извлечения жертвенного бычьего мяса из котла во время погребальной церемонии племенной знати. Однорогие и двурогие крюки символизировали голову быка («букрания», с греч. яз.). На позднем этапе позднего бронзового века крюки постепенно выходят из употребления, а их функцию начинают выполнять бронзовые двузубцы. В позднем бронзовом и раннем железном веках известны погребения, в которых одновременно встречаются крюки, двузубцы и котлы. Второй, четвертый и пятый тип крюков встречаются на территории Армении только в позд- нем бронзовом веке. Они могут иметь двойное назначение. Крюки варианта «б» третьего типа украшены скульптурными головами быка и имеют деревянную рукоять. Подобно египетским и хеттским, пастушьи посохи с крюками являлись символами власти и происходили исключительно из моги привилегированных особ. Они появляются в конце бронзового века (например, в Авранло, Грузия) и железного века в Лори (Ванадзор), Сюнике (Толорс) и Арцахе (Арчадзор, Сирховенд).
Publisher:
ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ