Journal or Publication Title:
Date of publication:
Volume:
Additional Information:
Даниелян Генрик, Danielyan Henrik
Title:
«Կիկլոպյան» ամրոցների ֆենոմենը՝ Արագած լեռան հարավային լանջերի ամրոցների օրինակով
Other title:
Феномен «циклопических» крепостей на примере южного склона горы Арагац ; The phenomenon of «cyclopean» fortresses: case of the south slope of the mount Aragats
Creator:
Corporate Creators:
ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ
Subject:
Uncontrolled Keywords:
վաղ երկաթի դարաշրջան ; Արագած լեռ ; «կիկլոպյան» ամրոց ; ուշ բրոնզի դարաշրջան
Coverage:
Abstract:
Արագած լեռան հարավային լանջի պաշտպանական համակարգերի տարածման օրինաչափությունները և գործառույթը հասկանալու համար՝ ներկայացվող հոդվածում օգտագործվում են նորագույն մեթոդներ՝ մասնավորապես GIS համակարգ: Ներկայացվող տարածքը հարուստ է «կիկլոպյան » ամրոցներով (ամրացված բնակավայր, ամրոց, ամրացված սրբատեղի, դղյակ) և հսկայական հեկտարներ գրավող դամբարաններով (կրոմլեխ, դամբանաթումբ, դոլմեն): Տարածաշրջանը հարուստ է ջրային ռեսուրսներով, մասնավորապես Ամբերդ, Քասախ, Շահվերդ լեռնային կիրճերով հոսող մանր և միջին գետակները, ինչպես նաև բազմաթիվ բնական ևարհեստական ջրավազանները կենսական նշանակություն են ունեցել տարածքում վաղնջական շրջանում բնակավայրային համակարգերի ձևավորման համար:
Among the important features of the construction of the Bronze and Iron Ages fortresses on the southern slope of Mount Aragats was the group disposition of defensive systems located at a distance of 1–2 km from each other. A large number of fortresses have been found in the studied area. These structures occupied a relatively small area. There are dwellings located on a small territory next to them, and the burial ground is spread around. This group of defensive systems fully comply with the type of É.GAL(MEŠ) - "fortresses" named in Urartian cuneiforms. Fortified settlements consist of a fortress, a citadel, tower-like structures, a settlement, and a burial ground. A citadel is a strongly fortified place of the settlement located on a hill, plateau or promontory, occupying a relatively high position in the area. Its residential complexes are located both inside it and outside, on the slopes and foothills of the hill. In Urartian cuneiform inscriptions this type of settlement is named with the ideogram URU and is characterized by a permanent population. There were the following types of settlements: URU LUGAL-nu-si - "royal city" and URU(MEŠ) - "city". Fortified sanctuaries are few. Analyzing the surviving complexes, we can assume that they consist of a cromlech surrounded by a wall. Another type of "Cyclopean" structures are castles, which are quite few on the southern slope of Mount Aragats. Combining the above data, we can conclude that the southern slope of Mount Aragats was inhabited from the earliest stages of the development of the culture of the Bronze and Iron Ages. Cyclopean fortresses, as the main type of settlements, appear during the transitional period from the Middle to the Late Bronze Age (c. 1500 BC), and most of them refer to the Late Bronze Age (1500–1300 BC) and the Early Iron Age (1200–900 BC).
Одной из важнейших особенностей строительства крепостей бронзового и железного веков на южном склоне горы Арагац было групповое размещение оборонительных систем на расстоянии 1–2 км друг от друга. На изученной территории выявлено большое количество крепостей. Эти сооружения занимали относительно небольшую территорию. Рядом с ними на небольшой площади располагались жилища, а вокруг простирался могильник. Подобная группа оборонительной системы полностью соответствует типу É.GAL(MEŠ) - «крепостей», упоминаемых в урартских клинописях. Укрепленные поселения состоят из крепости, цитадели, башнеподобных сооружений, жилых домов и могильника. Цитадель – это хорошо защищенный участок укрепленного поселения, расположенный на холме, плато или мысе, занимающий относительно высокое положение на местности, а жилые комплексы размещаются как внутри нее, так и вне: на склонах и предгорьях холма. Этот тип поселения упоминается в урартских клинописных надписях с идеограммой URU, где его характеристикой было постоянное население. Существовали также поселения типа URU LUGAL-nu-si - «царский город» и URU(MEŠ) - «город». Укрепленные святилища весьма немногочисленны. Анализируя сохранившиеся комплексы, можно предположить, что они состоят из кромлеха, окруженного стеной. Еще одним типом «циклопических» сооружений являются замки, которых на южном склоне горы Арагац довольно мало. Объединив вышеприведенные данные, можно сделать вывод, что южный склон горы Арагац был заселен с самых ранних этапов развития культуры бронзового и железного веков. «Циклопические» крепости, как основной тип поселений, появляются в переходной период от средней к поздней бронзе (ок. 1500 г. до н. э.). Однако, большинство из них относится к эпохе поздней бронзы (1500–1300 гг. до н. э.) и раннему железному веку (1200–900 гг. до н. э.).
Publisher:
ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ