Բատոլա ծիսական պարերգի պարային ավանդույթը

Հոդվածը նվիրված է հայկական հնագույն «Բատոլա» պարերգի պարային ավանդույթին: Հետազոտության նպատակն է ներկայացնել հայկական ավանդական հարսանեկան ծեսում լայնորեն տարածված «Բատոլա» պարերգի ընդհանուր բնութագիրը, պարի տարբերակների կենցաղավարումը, ինչպես նաև պարաքայլերի և երաժշտական ֆրազների փոխահարաբերության խնդիրը: «Բատոլա»-ի թե՛ երգային, թե՛ պարային տարբերակների այսօր էլ դեռ կարելի է հանդիպել Հայաստանի տարբեր բնակավայրերում՝ ինչպես առօրյա ժամանցի, այնպես էլ խնջույքների, հավաքույթների ընթացքում: Հետազոտության համար հիմք են հանդիսացել ՀՀ ԳԱԱ արվեստի ինստիտուտի Ա. Քոչարյանի անվան ձայնադարանում և Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի ֆոլկլորի ամբիոնի ձայնադարանում պահվող գիտարշավային ձայնագրությունները, էթնոպարագետ Սրբ. Լիսիցյանի «Հայ ժողովրդի հինավուրց պարերը և թատերական ներկայացումները» հիմնարար աշխատության առաջին հատորում ընդգրկված նյութերը, ինչպես նաև՝ տարբեր բանասացներից մեր գրանցած տեղեկությունները:
Батола – танец, бытующий по сей день в различных областях Армении – Шираке, Гегаркунике, Арагацотне, Вайоц Дзоре, Арарате, а также в грузинской Джавахетии – регионе с многочисленным армянским населением. Для Батола характерен собственный вариант танцевальной фигуры «два шага пойти, два вернуться» ( т.е. два шага вправо, два на месте) в четвертой и восьмой элементах которой исполняется один или два удара ногой с последующей паузой в одну восьмую. Как правило, Батола исполняется в сопровождении плясовой песни, имеющей традиционную структуру «куплет-припев», с текстом шутливо-лирического содержания. Музыкальная форма – простая одночастная, состоящая из практически одинаковых предложений, с характерным построением на устойчивой метрической форме дипирихий /амфимакр и размером 9/8, благодаря чему она схожа с танцем Тамзара и некоторыми другими плясовыми в размере 9/8. Батола чаще всего разворачивается в эолийском ладу с квартовой или квинтовой побочной опорой. Музыкальные и танцевальные фразы соразмерны и согласованны. Похожая плясовая распространена также у греческого населения Западного Понта, под названием Патула, танцевальные движения и содержание которой схожи с армянской Батола.
Batola is a dance still performed in various regions of Armenia, including Shirak, Gegharkunik, Aragatsotn, Vayots Dzor, and Ararat, as well as in the Javakheti region in Georgia, which has a large Armenian community. It is characterized by a distinct ‘two steps to the right, two in place’ dance figure, the fourth and eighth parts of which include one or two stamps followed by a 1/8 pause. Batola is primarily performed accompanying by a dance song in the traditional verse-chorus structure, with playful and lyrical texts. Its musical form is a simple period, consisting of nearly identical phrases, with a distinctive structure based on the stable metrical form of dipyrrichium / amphimacer and the 9/8 meter, which makes it similar to the Tamzara and some other dances that also use the 9/8 meter. Most often it uses the Aeolian mode with a secondary center on the fourth or fifth. The musical and dance phrases are proportional and consistent. A similar dance is widespread among the Greek population of Western Pontus under the name Patola, the dance movements and content of which are similar to those of the Armenian Batola.