Object structure

Publication Details:

«Լրաբեր հասարակական գիտությունների» քառամսյա, բազմալեզու, միջմասնագիտական, գրախոսվող հանդեսը ՀՀ ԳԱԱ հասարակական գիտությունները և հայագիտությունը ներկայացնող հնագույն (հիմնադրվել է 1940 թ.) պարբերականն է, որի էջերում աճել և հասունացել են հայագետների և հասարակագետների բազմաթիվ սերունդներ: 1940-1943 թթ. այն հրատարակվել է որպես ԽՍՀՄ ԳԱ նախագահության հայկական մասնաճյուղի՝ Արմֆանի հասարակական և բնական գիտությունների «Տեղեկագիր», 1943-1965 թթ.՝ Հայաստանի ԳԱ-ի «Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների»: 1966 թ. ամսագիրը վերանվանվել է «Լրաբեր հասարակական գիտությունների»: 1940-1947 թթ. լույս է տեսել անկանոն պարբերականությամբ՝ 1948-1990 թթ. եղել է ամսագիր. 1991 թ.` երկամսյա, 1992-1995 թթ.` եռամսյա հանդես: 1996-ից առ այսօր այն հրատարակվում է քառամսյա պարբերականությամբ: Տարբեր ժամանակներում «Լրաբերի» գլխավոր խմբագիրներ են եղել անվանի գիտնականներ Հ. Օրբելին (հիմնադիր), Ս. Կարապետյանը, Հ. Բատիկյանը, Խ. Մոմջյանը, Մ. Ներսիսյանը, Ա. Հովհաննիսյանը, Ծ. Աղայանը, Գ. Ստեփանյանը, Հ. Ասլանյանը, Գ. Աբովը, Հ. Ինճիկյանը, Վ. Միքայելյանը, Ա. Խառատյանը: 2017 թ. վերջից սկսած՝ հանդեսի գլխավոր խմբագիրն է Պ. Ավետիսյանը:

Journal or Publication Title:

Լրաբեր հասարակական գիտությունների=Herald of the Social Sciences=Вестник общественных наук

Date of publication:

2025

Number:

3

ISSN:

0320-8117 ; e-2953-8297

Official URL:


Additional Information:

Ցականյան Ռուսլան, Սարգսյան Վահե, Цаканян Руслан, Саргсян Ваге

Title:

Nairi and Uruaṭri-Urartu, according tothe Studies of K.F. Lehmann-Haupt

Other title:

Նաիրին եւ Ուրուատրի-Ուրարտուն ըստ Կ.Ֆ. Լեման-Հաուպտի ուսումնասիրությունների ; Наири и Уруатри-Урарту по исследованиям К.Ф. Леманн-Хаупта

Creator:

Tsakanyan, Ruslan ; Sargsyan, Vahe

Contributor(s):

Պատ․ խմբ՝. Հ․ Գ․ Ինճիկյան (1966-1968) ; Գլխավոր խմբ.՝ Ծ․ Պ․ Աղայան (1969-1972) ; Վ․ Ա․ Միքայելյան (1972-1987) ; Ա․ Ա․ Խառատյան (1988-2017) ; Պ․ Ավետիսյան (2017-2024) ; Ա․ Բոբոխյան (2025-)

Subject:

History and Political Science

Coverage:

20-41

Abstract:

In the Assyrian inscriptions from the middle of the 13th century BC a state forma-tion located in the north, attested as Uruatri, is mentioned. Various views have been expres-sed in historiography regarding the location of this country, placing it in the regions of the Great Zab, the Great and Small Zab, the Eastern Ḫabur, the Lake Van basin, the Kašiyari clearly located only south of Kadmuḫi. It is likely, however, that not only this region included the country of Uruatri, but also extended further east, to the zone from the Armenian Taurus to the Zagros. Judging by the newly discovered inscription of Šalmānu-ašarēdu I, perhaps the zone north of Tur-Abdin and the Armenian Taurus was part of the Nairian confederation in Assyrian perceptions. The place names Uruarṭi attested in the inscriptions of Šalmānu-ašarēdu I, and Aššur-nā ṣir-apli II (883–859 BC) mentioned in the Urartu inscriptions, according to K.F. Lehmann-Haupt, are related to the mountains of Kadmuḫi and Tur-Abdin. It should also be noted that these regions were frequently targeted by Assyrian invasions starting from the 13th century. It is noteworthy that in the story related to Hayk Nahapet (Patriarch), Kadmuḫi is mentioned as the place of refuge of the Haykids upon their return from Babylon. Was it not in this contact zone of the Hittite, Assyrian, and Hurrian cultural areas that the combination of cultures was formed which later would flourish in the Lake Van basin?
Ասորեստանյան արձանագրություններում Ք.ա. XIII դարի կեսերից հիշա-տակվում է հյուսիսում գտնվող պետական կազմավորում՝ Ուրուատրի ձևով վկայված: Սույն երկրի տեղորոշման վերաբերյալ պատմագրության մեջ արծարծվել են տարաբնույթ տե-սակետներ՝ այն տեղակայելով Մեծ Զաբի, Մեծ և Փոքր Զաբի, Արևելյան Խաբուրի, Վանա լճի ավազանի, Կաշիյարի լեռների և վերոնշյալ ողջ աշխարհագրական միավորների շրջաններում: Դատելով աղբյուրագիտական վկայություններից՝ Շ/Սալմանու-աշարեդու (Սալմանասար) I-ի (1272–1243 BC) օրոք Ուրուատրի երկիրը հստակ տեղորոշվում է միայն երկրորդ վկայությունում՝ Կադմուխիից հարավ: Հավանական է, սակայն, որ ոչ միայն սույն շրջանն էր ընդգրկում Ուրուատրի երկիրը, այլև տարածվում էր ավելի արևելք՝ Հայկական Տավրոսից մինչև Զագրոսներ ընկած գոտի: Դատելով Շալմանու-աշարեդու I-ի նորահայտ արձանագրությունից՝ թերևս Տուր-Աբդինից և Հայկական Տավրոսից հյուսիս ընկած գոտին ասուրական ընկալումներում հանդես էր գալիս Նաիրյան համադաշնության ներքո: Շալ-մանու-աշարեդու I-ի արձանագրություններում վկայված Ուրուատրի, իսկ Աշշուր-նածիր-ապլի II-ի (883–859 BC)՝ Ուրարտու երկրանունների վկայությունները, ըստ Կ.Ֆ. Լեման-Հաուպտի, աղերսվում են Կադմուխիի և Տուր-Աբդինի լեռների հետ: Հարկ է նաև նշել, որ ասորեստանյան արշավանքների թիրախում, սկսած հենց XIII դարից, հաճախակի էին հայտնվում սույն շրջանները: Ուշագրավ է, որ Հայկ Նահապետին առնչվող պատումում Կադմուխին հիշատակվում է որպես Հայկյանների հանգրվան վայր Բաբելոնից վերադառ-նալիս: Արդյո՞ք խեթական, ասուրական, խուռիական արեալների համար սույն կոն-տակտային գոտում չէր ձևավորվում մշակույթների այն համադրությունը, որը հետագայում պիտի վերելք ապրեր Վանա լճի ավազանում:В ассирийских надписях середины XIII века до н.э. упоминается находив-шееся на севере государственное образование, известное как Уруатри. В историографии высказывались различные точки зрения относительно географического положения этой страны, в частности, в регионе Большого Заба, Большого и Малого Заба, Восточного Ха-бура, бассейна озера Ван, гор Кашияри. Судя по источникам, в период правления Ш/Салману-ашареду (Ш/Салманасар) I (1272–1243 гг. до н.э.) страна Уруатри была распо-ложена к югу от Кадмухи. Однако, вероятно, что этот регион включал не только страну Уруатри, но и простирался дальше на восток, в зону от Армянского Тавра до Загроса. Исходя из недавно обнаруженной надписи Шалману-ашареду I, возможно, территория к севе-ру от Тур-Абдина и Армянского Тавра входила в состав Наирийской конфедерации в асси-рийском представлении. Топонимы Уруатри, засвидетельствованные в надписях Шалману-ашареду I, и Ашшур-нацир-апли II (883–859 гг. до н.э.), указанные в урартских надписях, по мнению К.Ф. Леманн-Хаупта, связаны с горами Кадмухи и Тур-Абдин. Следует также отметить, что эти регионы часто подвергались ассирийским нашествиям, начиная с XIII века. Примечательно, что в рассказе, связанном с Патриархом Хайком, Кадмухи упоми-нается как место убежища Хайкидов после их возвращения из Вавилона. Не в этой ли кон-тактной зоне хеттского, ассирийского и хурритского региона сформировалось сочетание тех культур, которые впоследствии процветали в бассейне озера Ван?

Place of publishing:

Երևան

Publisher:

ՀՀ ԳԱԱ

Type:

Հոդված

Format:

pdf

Call number:

АЖ 410

Location of original object:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան