Object structure

On the general character of dialectal specch of RShtunik (According to materials of folk-tale of rshtunik) ; Общая характеристика диалектной речи Рштуника (По материалам народных сказок рштунцев)

ՀՀ ԳԱԱ Հ․ Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտ

Գլխ․ խմբ․՝ Վազգեն Համբարձումյան (2003-)

Լեզվաբանություն

Ռշտունիք ; բարբառ ; միջբարբ ; բարբառային հայերեն ; ժողովրդական լեզու ; լեզվամտածողություն ; հեքիաթ ; հնչյունաբանություն ; բառաշերտ

17-35

Պատմական Ռշտունիքը Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի գավառներից է, որ ներկայացնում է բարբառային հայերենի մի ուրույն վիճակ իր հնչյունաբանությամբ և քերականական կաուցվածքով: Ըստ Գ. Բ. Ջահուկյանի դասակարգման՝ Վասպուրականի տարածքը պատկանում է բարբառների արևմտյան խմբակցությանը, Վանի բարբառ ընդհանուր անունն ունեցող ենթախմբի մեջ՝ Մոկսի, Շատախի, Բաստի, Ոզմի, Վան քաղաքի և Դիադինի ենթաբարբառներով, իսկ Ռշտունիքի տարածքն առանձին բնութագրված չէ: Հայ ժողովրդական հեքիաթների XX հատորը պարունակում է Ռշտունիքի գավառի հայերեն բանավոր խոսքի տարբեր դրսևորումներ՝ գրի առնված այդ տարածքի գյուղերի նախկին բնակիչներից: Ժողովածուի մեջ տեղ գտած հեքիաթներն ունեն թե՛ ընդհանուր հայերենին վերաբերող բառաշերտ, թե՛ միայն բարբառին հատուկ հնչարտաբերությամբ բառերի որոշակի քանակ, քերականական ձևեր, դարձվածային, նկարագրական կառույցներ, որոնց էլ անդրադառնում ենք մեր այս աշխատանքում:
The Rshtunik region of the Vaspurakan province of Greater Armenia was known under the names Tosp-Rshtunik, Aristonk, Manakert, Vostan, Gavash, Karchkan, and was located on the southern shore of Lake Van. By combining the relevant dialectological literature, manuscript materials from the Institute of Language of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia, data from the 20th volume of “Armenian Folk Tales”, compiled by the Department of Folklore Textology of the Institute of Archaeology and Ethnography of the National Academy of Sciences of the Republic of Armenia, as well as oral testimonies from Armenian settlers from Rshtunik, it became possible to determine the linguistic boundaries of Rshtunik and the linguistic characteristics of its former inhabitants. The Armenians of Rshtunik were called Vrshiks; their language was quite complex and rich in dissonant consonants. According to linguistic data, the Van and Moks dialects were spoken in the Rshtunik area. These dialects included a number of features of the Van dialect and exhibited partial interdialectal differences. The 20th volume of “Armenian Folk Tales” includes the oral tradition of the Rshtunik province. This collection is not only a repository of dialectal and ethnographic material, but also contains unique linguistic and cognitive features inherited from Urartian times. The Rshtunik dialect, although based on a number of linguistic and grammatical features typical for the region, also has a number of unique manifestations. Judging by the texts of the fairy tales, the Rshtunik dialects have a two-row consonant system (the vowels of Grabar are muted), diphthongs, palatal or palatal vowels, three types of the sound "a": simple, labial, and palatal, etc. The dialect generally retains the grammatical features of Grabar, although there are also a number of interesting nominal, pronominal, and verb formations. At the syntactic level, the accusative case is expressed with the preposition “z.” Thus, the linguistic facts recorded in the tales of the Rshtunik people show that the dialectal speech of the Armenians of Rshtunik is characterized by a phonetic system that differs from the literary language, a rich and figurative vocabulary, grammatical variants, remarkable word-formation patterns, and stylistic features. The linguocultural values provided by the dialect speakers will help to overcome the linguistic difficulties associated with understanding the dialectal speech in the tales of the Armenians of Rshtunik․
Область Рштуник провинции Васпуракан Великой Армении была известна под названиями Тосп-Рштуник, Аристонк, Манакерт, Востан, Гаваш, Карчкан и распола- галась на южном берегу озера Ван. Объединив соответствующую диалектологическую литературу, рукописные материалы Института языка НАН РА, данные XX тома «Армянских народных сказок», составленного отделом фольклорной текстологии Института археологии и этнографии НАН РА, а также устные свидетельства армянских переселенцев из Рштуника, стало возможным определить языковые границы Рштуника и особенности речи прежних жителей региона. Армян Рштуника называли вршиками: их язык был довольно сложным и богатым диссонансными согласными. Согласно лингвистическим данным, на территории Рштуника употреблялись ванский и мокский диалекты, включавшие в себя ряд черт ванского диалекта и имевшие частичные междиалектные различия. XX том «Армянских народных сказок» охватывает устную традицию Рштуника. Этот сборник является не только хранилищем диалектного и этнографического материала, но и содержит уникальные языковые и когнитивные особенности, унаследованные с урартских времен. Язык рштунцев, хотя и базируется на ряде типичных для региона грамматических и языковых особенностей, имеет и ряд уникальных проявлений. Судя по текстам сказок, рштуникские говоры имеют двухрядную систему согласных (гласные грабара приглушены), дифтонги, нёбные или палатальные гласные, три типа звука «а»: простой, губной и нёбный. Говор в основном сохраняет грамматические особенности грабара, хотя существует также ряд интересных именных, местоименных и глагольных образований. На синтаксическом уровне винительный падеж выражается с предлогом «з». Таким образом, лингвистические данные, зафиксированные в сказках рштунцев, показывают, что диалектная речь армян Рштуника характеризуется фонетической системой, отличной от литературного языка, богатой и образной лексикой, грамматическими вариантами, примечательными словообразовательными реалиями и стилями. Лингвокультурные ценности, предоставленные носителями диалекта, помогут преодолеть языковые трудности диалектной речи сказок армян Рштуника.

Երևան

Հոդված

pdf

Հանդեսի հիմնադիրն է ՀՀ ԳԱԱ Հ. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտը։ Լույս է տեսնում 2003 թ., տարին երկու անգամ։

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան