Object structure

Գլխ․ խմբ․՝ Մ․ Գ․ Ներսիսյան (1958-1998) ; Վ․ Միքայելյան (1999-2005) ; Գլխ․ խմբ․ պաշտոնակատար՝ Պ․ Մ․ Մուրադյան (2005) ; Ա․ Զաքարյան (2005) ; Գլխ․ խմբ․՝ Ս․ Հարությունյան (2006-2018) ; Ա․ Զաքարյան (2018-)

Արցախ ; դամբարան ; դամբանադաշտ ; ննջեցյալ ; ձի ; սանձ ; հատկանիշ ; սկյութական ; նետասլաք

247-261

Հայկական լեռնաշխարհի արևելքում սկյութական ցեղերի երբեմնի ներկայության փաստը վաղուց է արժանացել ուսումնասիրողների ուշադրությանը։ Հավանական է՝ Մեծ Հայքի Ուտիք նահանգում գտնվող Գանձակի հարթավայրը, որը հայերի կողմից անվանակոչվեց Շակաշեն, Այսրկովկաս ներթափանցած սկյութական ցեղերի կենտրոնացման վայրերից էր։ Այդ տարածաշրջանին սահմանակից Արցախ նահանգի որոշ դամբանաբլուրների մասին դեռևս մեկ դար առաջ կարծիք է հայտնվել, որ դրանք կառուցվել են սկյութների կողմից։ Հետագայում Արցախում պեղվել են հարյուրավոր դամբարաններ, որոնցից ընտր- վել են 15-ը։ Դրանք ներառում են Արցախի այն դամբարանները, որոնցում առկա են սկյութական մշակույթին առանձնահատուկ հատկանիշներից առնվազն երեքը, որոնցից գոնե մեկը՝ բնորոշիչ։ Վարանդա և Փառնես պատմական գավառների, Խաչենագետի ավազանի ու Վարանդա գետի աջ ափի դամբանների հնագիտական ուսումնասիրությամբ ստացված տվյալների հիման վրա Արցախի սկյութական հատկանիշներով դամբարանների թաղման որոշ ծիսակարգերի և արարողությունների վերակազմության փորձ է արվում։ Ծիսական սերտ ընդհանրություններ են ուրվագծվում Արցախի ու այլ տարածաշրջանների սկյութական մշակույթին պատկանող դամբարանների միջև։
Факт былого присутствия скифских племен на востоке Армянского нагорья давно стал объектом внимания исследователей. По всей вероятности, Гандзакская равнина в провинции Утик Великой Армении, называемая армянами Шакашен, являлась одним из ареалов концентрации скифских племен, проникших в Закавказье. Еще в прошлом столетии бытовала точка зрения, согласно которой часть курганов в провинции Арцах, граничащей с этим регионом, была сооружена скифами. Впоследствии в Арцахе были проведены раскопки сотен погребений, из которых 15 нами были выбраны в качестве предмета исследования. В данную выборку включены те погребения Арцаха, которым присущи минимум три признака, характерные для скифской культуры, по меньшей мере один из которых является маркером. На основе данных, полученных в результате археологического изучения погребений исторических провинций Варанда и Парнес, бассейна Хаченагета и правого берега реки Варанда, мы попытались реконструировать некоторые погребальные ритуалы и церемонии. Между погребениями, относящимися к скифской культуре Арцаха и других регионов, прослеживается очевидное сходство.
The fact of the former presence of Scythian tribes in the east of the Armenian Highland has long attracted the attention of researchers. In all likelihood, the Gandzak plain in the Utik province of Greater Armenia, which the Armenians called Shakashen, was one of the places of concentration of Scythian tribes that penetrated into Transcaucasia. A century ago, it was believed, that some burial mounds in the Artsakh province, bordering this region, were built by the Scythians. Later, hundreds of sepulchres were excavated in Artsakh, 15 of which were selected as a subject of research. This sample includes the sepulchres of Artsakh in which there are at least three characteristics of the Scythian culture, at least one of which is a marker. Based on the data obtained from archaeological investigation of sepulchres in historical provinces of Varanda and Parnes, Khachenaget basin and the right bank of the Varanda River, we made an attempt to reconstruct some burial rituals and ceremonies. Obvious ritual similarities are observed between Scythian sepulchres located in Artsakh and other regions.

ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ.

Հոդված

pdf

АЖ 359

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան