Journal or Publication Title:
Խ․ Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան․ Հայագիտական հանդես
Date of publication:
Number:
ISSN:
Official URL:
սեղմիր այստեղ կապին հետևելու համար
Additional Information:
Маркосян Нарине, Markosian Narine
Title:
Գոյականի քերականական կարգերի զուգադրական քննությունը Կարնո բարբառի մի քանի խոսվածքներում
Other title:
Сравнительное исследование грамматических разрядов имени существительного в некоторых разновидностях диалекта Карно ; A Comparative Study of Grammatical Categories of Noun in Several Branches of the Karin Dialect
Creator:
Corporate Creators:
Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան
Subject:
Uncontrolled Keywords:
Կը ճյուղ ; Կարնո բարբառ ; գոյականի քերականական կարգեր ; հոգնակերտ մասնիկներ ; հոլովում ; հոլովների կազմությունը
Coverage:
Abstract:
Հայերենի բարբառները զգալի յուրահատկություններ ունեն ձևաբանական համակարգում: Դրանք արտահայտվում են քերականական կարգերի դրսևորումներում, ինչպես նաև ներկայանում են իբրև բառային միավորների քերականական գործառության առանձնահատկություններ: Քերականական յուրահատկություններ դրսևորվում են թեքվող խոսքի մասերի՝ գոյականի, ածականի, դերանվան, բայի ոլորտներում, իսկ բառային միավորների գործառական յուրահատկություններ երևան են գալիս չթեքվող խոսքի մասերի շրջանակներում: Սույն հոդվածում մեր նպատակն է անդրադառնալ Կարնո բարբառի մի քանի խոսվածքների գոյականի քերականական կարգերի զուգադրական քննությանը: Այդ նպատակով ընտրել ենք Վրաստանի կազմի մեջ մտնող երեք տարբեր շրջաններ՝ Ասպինձայի շրջանի միակ հայկական գյուղը՝ Դամալան, Ախալցիխեի շրջանի Ծիրա գյուղը, Ախալքալաքի շրջանի Վաչիան գյուղը: Ուսումնասիրության նյութ վերցնելով տարբեր շրջանների խոսվածքները՝ փորձել ենք վեր հանել այն բոլոր ընդհանրություններն ու տարբերությունները, որոնք առկա են նշյալ խոսվածքների և՛ հոգնակի թվի կազմության, և՛ հոլովման ժամանակ:
The Karin dialect is one of the most widespread dialects of the K branch, which, coming from the depths of thousands of years, is still alive today. In the present article we have presented a comparative study of the grammatical categories of nouns in several branches of the Karin dialect. For this purpose we have chosen three different regions being part of Georgia: Damala, the only Armenian village of the Aspindza region, Tsira village of the Akhaltsikhe region, Vachian village of the Akhalkalaki region. By taking the branches of different regions as the study material, we have tried to highlight all the commonalities and differences that are present both in the formation of the plural and in the declension of the mentioned branches.
When forming the plural number, the words can appear with several plural particles: էր, նէր, էստան, ստան, ք, իք, դիք, վըդիք, վի, վընէր, անք, դանք, աննէր, էնք, օնք (er, ner, estan, stan, q, ik, dik, vedik, vi, vener, ank, dank, anner, enk, onk): հայլէստան/հայլինէր/ հայլիք, (haylestan/hayliner/haylik), գինէստան, գինիք գինինէր (ginestan, ginik, gininer), փարանէր/ փարէք/ փարէստան (paraner,paerk,parestan). We have noticed that the plural particle էստան (estan) is frequently used in the branches of Damala and Vachian. The plural particles ան՝ իշան, ձիան, դանք (an, ishan, dzian, dank). կըդորդանք, ախպըրդանք (krdordank, akhpordank) are rarely used in all the branches. Վի, Վընէր (vi, vyner) plural endings are given to the parts of the body mainly expressing duality: աչվի/աչվընէր (achvi/achvner), օդվի/օդվընէր (odvi/odvner), ձէռվի/ձէռվընէր (dzervi/dzervner), մադվի/մադվընէր (madvi/madvner), which are characteristic to all the branches of dialects: նին (nin) is characteristic to only the Tsira branch. Among the branches studied by us the declension system of the Karin dialect is distinguished by a unique, regular and rather thick declension system. Nouns or words used as nouns are characterized by any of the eight mentioned cases. The most common is the external declension ի (i) in the singular form, and declension ու (u) in the plural form. It should be noted that the words belonging to other declensions are also subjected to declension ի (i). In the studied beanches of dialects genitive case is mostly used with a definite article, rarely it is used without an article.
Диалект Карно – один из распространенных диалектов ветви Կը, пришедший из глубины веков и используемый по сей день. В данной работе мы представили сравнительное изучение грамматических разрядов имени существительного в некоторых разновидностях диалекта Карно. С целью исследования были выбраны три области, входящие в состав Грузии: единственное армянское село Дамала области Аспиндза, село Цира Ахалцихского района, село Вачиан Ахалкалакского района. Взяв за основу исследования наречия разных областей, мы попытались определить наличествующие в них сходства и различия в формах образования множественного числа и в падежных формах. При образовании множественного числа встречается несколько частиц множественного числа: էր, նէր, էստան, ք, իք, դիք, վըդիք, վի, վընէր, անք, դանք, աննէր, էնք, օնք՝ հայլէստան/հայլինէր/ հայլիք, գինէստան/ գինիք գինինէր, փարանէր/ փարէք/ փարէստան. Было обнаружено, что частица էստան часто используется в наречиях сёл Дамала и Вачиан. Редко употребляются во всех говорах частицы ան (իշան, ձիան), դանք (կըդորդանք, ախպըրդանք). Окончания множественного числа վի, վընէր получают, в основном, слова, обозначающие парные части тела: աչվի/աչվընէր, օդվի/օդվընէր, ձէռվի/ձէռվընէր, մադվի/մադվընէր, что присуще всем разновидностям диалекта. В изученных нами наречиях диалекта Карно система склонения своеобразна, упорядочена и довольна крепка. Существительные или слова, употребленные в качестве существительных, относятся к одному из восьми склонений. Самым распространенным в единственном числе является склонение ի, а во множественном числе – склонение ու. Отметим, что слова, относящиеся к другим склонениям, тоже изменяются по типу склонения ի. В исследуемых наречиях родительный падеж используется, в основном с определенным артиклем, реже – без артикля.
Place of publishing:
Երևան