Object structure

«Արշալոյս արարատեան» թերթ ; Համազգյաց ընկերություն ; Զմյուռնիա ; Կ․Պոլիս ; Մուրադյան վարժարան ; մտավորականներ ; ընկերություններ ; կրթություն ; առաջադիմություն ; միասնություն ; եղբայրություն

Զմյուռնիահայ «Արշալոյս արարատեան» քաղաքական, բանասիրական և առևտրական լրագիրն ուրույն տեղ ունի հայ պարբերական մամուլի պատմության մեջ։ Թերթի հիմնադիր և խմբագիր Ղուկաս Պալդազարյանը 38 տարի շարունակ լուսաբանել է Զմյուռնիայի հասարա- կական կյանքը և աշխարհում տեղի ունեցող քաղաքական իրադարձությունները՝ դրանց նկատմամբ պահպանելով անկողմնակալ մոտեցում։ Հայ պարբերական մամուլի պատմության մեջ «Արշալոյս արարատեան»-ը առանձնանում է Զմյուռնիայի հայ համայնքի կյանքի մասին հրապարակումներով, որոնք լրացնում և ամբողջացնում են Զմյուռնիայի տարեգրությունը։ Դրանք բազմաբնույթ են, հանգամանալից, երբեմն չափազանց մանրամասն։ «Արշալոյս արարատեան»-ի ուշադրությունից չէին վրիպում նաև հայաշատ մյուս գաղթօջախների կյանքն ու հասարակական գործունեությունը։ Թերթը բազմաթիվ հրապարակումներ էր նվիրում հայ գաղթօջախներում հիմնված կրթական, մշակութային ընկերությունների, միությունների ու կազմակերպությունների գործունեությանը։ Այս իմաստով հայ հասարակական մտքի և պարբերական մամուլի պատմության մեջ կարևոր են Կ․Պոլսի Համազգյաց ընկերության մասին թերթի հրապարակումները։ Այս ընկերության գործունեությունը հայ պատմագրության մեջ հիմնովին ուսումնասիրված չէ։ Համազգյաց ընկերությանը չի անդրադարձել անգամ հիմնադրման պահին Կ․Պոլսում լույս տեսնող միակ հայերեն «Հայաստան» թերթը։ Ընկերությանը բազմաթիվ հրապարակումներով անդրադարձել է զմյուռնիահայ «Արշալոյս արարատեան»-ը, որի դիրքորոշումը դրա գործունեության ու հայության կյանքում ունեցած նշանակության մասին առաջին անգամ ներկայացվում է սույն հոդվածում։
In the 1840s, a group of young Armenians of Constantinople educated in European universities and inﬂuenced by the ideas of enlightenment, progress, and the need for political reforms, dedicated themselves to the enhancement of national unity, solidarity and fraternal support. To that end, they established the Hamazgeats Society in Constantinople in September 1846. “Arshaloys Araratean” (The Araratian Dawn), a political, philological and commercial newspaper, published in Smyrna and representing the Armenian national-conservative movement, was one of the ﬁrst to welcome the establishment of the Society. According to the newspaper, the Catholic Armenians who founded the Society are patriots and nationalists who promise to be exclusively guided by the ideas of patriotism, friendship and brotherhood in their activities. The newspaper publishes the declaration of the Hamazgeats Society, refers to a number of provisions of the charter and reports that the founders of the Society were initially forced to overcome a number of diﬃculties and obstacles and gained opponents. “Arshaloys Araratean” justiﬁably indicates that the dispute within and around the Society is caused by a religious issue. The High Door and the Vatican intervened in order to win the dispute. “Arshaloys Araratean,” which generally had a cautious and moderate approach to political and public conﬂicts, this time shows undisguised sympathy towards the Hamazgeats Society. The newspaper criticizes the Pope’s representative Cardinal Vincezzo Ferrieri and Patriarch Anton Hasunyan, the leader of the Armenian Catholics of Constantinople, for taking “unworthy measures” against the activities of the Hamazgeats Society and temporarily suspending the activities of the Society. According to “Arshaloys Araratean,” the declaration and charter of the Society are not condemnable because they do not have anti-state or anti-religious provisions. According to the newspaper, the “patriotic society” carries out pro-national activities in the ﬁeld of education, preaches love, unity, solidarity and brotherhood. These ideas are also the creed of “Arshaloys Araratean;” hence, the newspaper cannot look indiﬀerently at the hostile actions s taken against the nationalist society and not protect the Hamazgeats Society.
В 1840-х годах группа молодежи из числа константинопольских армян, получившая образование в европейских университетах, под влиянием идей просвещения, прогресса и необходимости политических реформ посвятила себя делу национального единства, солидарности и братской взаимопомощи. С этой целью в марте 1846 года они основали в Константинополе Общество Амазгеац. Издающаяся в Измире (Смирне) политическая, филологическая и коммерческая газета “Аршалуйс Араратян” (“Заря Араратская”),представляющая армянское национально-консервативное течение, одной из первых приветствовала создание общества. По убеждению газеты, армяне-католики, основавшие общество, являются истинными патриотами, которые обещают руководствоваться в своей деятельности идеями патриотизма, дружбы и братства. Газета публикует манифест Общества Амазгеац, обращается к ряду положений устава и фиксирует, что учредители компании изначально были вынуждены преодолеть ряд трудностей и препятствий, в результате чего приобрели противников. “Аршалуйс Араратян” справедливо подчеркивает, что спор внутри и вокруг общества вызван религиозной проблемой. Для решения конфликта в дело вмешались Высокая Порта и Ватикан. Газета “Аршалуйс Араратян”, придерживавшаяся, в целом, осторожного и умеренного подхода к политическим и общественным конфликтам, на этот раз проявляет нескрываемую симпатию к Обществу Амазгеац. Газета критикует представителя Папы кардинала Винчеццо Феррьери и Патриарха Антона Хасуняна, лидера армян-католиков Константинополя, за принятие “недостойных мер” в отношении деятельности Общества Амазгеац и временное приостановление деятельности общества. По мнению “Аршалуйс Араратян”, заявление и устав общества не подлежат осуждению, поскольку в них нет антигосударственных или антирелигиозных положений. По данным газеты, Общество Амазгеац осуществляет пронациональную деятельность в сфере образования, пропагандирует любовь, единство, солидарность и братство. Эти идеи также являются кредо “Аршалуйс Араратян”, поэтому газета не может равнодушно смотреть на враждебные шаги, предпринятые против патриотического общества, и не защищать Общество Амазгеац.

Երևան

ՀՀ ԳԱԱ Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ

Հոդված

pdf

hy ; ru ; en

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան