Դավանանքից դավանանք անցնելով. հայ կաթոլիկ Հովհաննես Մշեցին և նրա հեղինակած «Բանալի ճշմարտութեան» գիրքը ; Переходя из одной конфессии в другую: армяно-католик Ованес из Муша и его книга «Ключ истины»

Մատենադարան. Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի ինստիտուտ

The Key of Truth ; itinerant falsepriest ; Armenian Catholic ; confession ; Paulician ; Tondrakian ; Council of Trent ; Antitrinitarian

131-165

Հոդվածում ներկայացվում և վերլուծվում են «Բանալի ճշմարտութեան» երկի հեղինակ Հովհաննես Մշեցու վերաբերյալ նոր տեղեկությունները, որոնց լույսի ներքո վերարժևորվում է գրքի բովանդակությունը և վերջնականապես հերքվում շուրջ մեկ դար գիտական շրջանակներում գերակայող «պավլիկյանթոնդրակյան» վարկածը։ Նոր տեղեկությունները բացահայտում են Հովհաննեսի ինքությունն ու ծավալած գործունեությունը Կոստանդնուպոլսում, իսկ նրա հեղինակած գրքի բովանդակային որոշ դրվագների, ինչպիսիք են ներարգանդային մկրտություններին և հաղորդության ծեսի՝ գոհության աղոթքին վերաբերող հատվածները, ուշ միջնադարի (ԺԷ-ԺԸ դդ.) դավանաբանական վեճերի ծիրում դիտարկելը թույլ է տալիս ապացուցել, որ «Բանալի ճշմարտության» երկը շարադրվել է ԺԸ դ.-ում և կրում է դարի պատմադավանական իրողությունների ազդեցությունը։
В статье представлены и анализируются новые сведения об Ованесе из Муша, авторе книги «Ключ истины», в свете которых переоценивается содержание книги и окончательно опровергается «павликианско-тондракийская» гипотеза, господствовавшая в научных кругах почти целое столетие. Новые данные проливают свет на личность Ованеса и его деятельность в Константинополе, а рассмотрение содержания его книги в контексте конфессиональных споров Позднего Средневековья (XVII-XVIII вв.), в особенности отрывков, относящихся к внутриутробным крещениям и благодарственной молитве в обряде Евхаристии, позволяет доказать, что книга «Ключ истины» написана в XVIII веке и несет в себе отпечаток историко-религиозных реалий своего времени.

Երևան

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան