Object structure

2006 թվականից համալսարանը հրատարակում է «Գիտական տեղեկագիր» հանդեսը, որը 2007թ. վերանվանվել է «Մեսրոպ Մաշտոց Համալսարանի լրատու» (գիտական հոդվածների ժողովածու): Այն լույս է տեսնում Մեսրոպ Մաշտոց Համալսարանի և Երևանի պետական համալսարանի գիտական խորհուրդների որոշմամբ և ՀՀ բարձրագույն որակավորման հանձնաժողովի կողմից ընդգրկվել է ատենախոսությունների հիմնական արդյունքների և դրույթների հրատարակման համար ընդունելի պարբերական գիտական հրատարակությունների ցանկում: Հոդվածներն տպագրվում են 3 լեզուներով (հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն):

Հին հայերենի քերականական համակարգի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ հոլովման համակարգում կան որոշակի հոլովաձևեր, որոնց հոլովական հիմքերը (սերիչ կաղապարները) տվյալ հարացույցում արտացոլված չեն. այդ կարգի բառաձևերը հիմնականում անվանական և դերանվանական հոլովահիմքեր են, որոնց հարացուցային ձևերը կենսունակ գործածություն ունեն լեզվում, մինչդեռ դրանց սկզբնաձևերը գործածություն չեն ունեցել։ Քերականական այդ ձևերը «քողարկված» հոլովահիմքեր են, որոնք հանդիպում են հին հայերենի գոյականի, ածականի, թվականի և դերանվան հոլովական հարացույցներում, որոնց բացահայտումը կարելի է կատարել ներքին վերականգնման մեթոդիկայի օգնությամբ։ Այդ եղանակի գործադրմամբ հիմնականում բացահայտվում են անուն խոսքի մասերի եզակի և հոգնակի գործիականի սերիչ կաղապարները, ինչպես` այր բառի եզակի գործիականի արամբ և հոգնակի գործիականի արամբք ձևերը ենթադրում են եզակի սեռականի արան հոլահիմքի առկայությունը, սակայն այդպիսի ձև լեզվում արձանագրված չէ, որ մնացել է իբրև «քողարկված» հոլովական հիմք։ Ըստ այդմ, նմանատիպ բառերի հոլովումը ավանդաբար դիտվել է շեղում, անկանոն կամ զարտուղի՝ ելնելով հարացույցում դրանց ելակետային միավորների «բացակայությունից»։ Ներքին վերականգնման մեթոդիկայի և հակադարձ վերականգնման եղանակի գործադրմամբ հնարավոր է բացահայտել հին հայերենի «քողարկված» հոլովական հիմքերը՝ վերականգնելով նախագրային հայերենի հոլովական համակարգի ամբողջական վիճակը՝ անկանոն կամ զարտուղի հոլովման բառերի պարագային։
The study of the grammatical structure of the Old Armenian language shows that there are certain word forms in the inflectional system, the generative morphemes of which are not reflected in this scheme: word forms of this kind are mainly nominal and pronominal stems, the relative forms of which have a viable use in the language, while their primary forms are not used. Those grammatical forms are “hidden” stems that are found in the stems of the Old Armenian noun, adjective, numeral, and pronoun, which can be revealed using the method of internal restoration. With the help of this method, generative models of the singular and plural of the instrumental case of the nominative parts of speech are mainly revealed, which were not reflected in the inflectional system of the Old Armenian. For instance, the singular and plural forms of the word այր “man” in the instrumental case (արամ-բ-ք) suggest the presence of the stem "արան" in the genitive singular, but this form is not fixed in the language, it remains as a “hidden” stem. The phonologic combination -մբ of the instrumental case of the adjective "բարձր" in the plural (բարձա-մ-բ-ք) shows that the word form in the genitive singular had the vowel -ն (բարձու-ն), which before and under the influence of inflection -բ turned into -մ. The reverse steps in the formation of the instrumental case of the numeral of some forms also reveal some “hiddenness” of the genitive case form (երկոքում-բ-ք). The singular instrumental of the indefinite pronoun "ոմն" is "ոմամբ", the assumed stem (ոման) in the genitive singular is not fixed։ the “hidden stem” (ոման) is found in the plural of the nominative case (ոման-ք)։ Accordingly, the conjugation of similar words has traditionally been observed as incorrect based on the "masking" of their original units in the paradigm. Using the technique of internal restoration and the method of reverse restoration, it is possible to restore the "hidden" inflectional foundations of the Proto-Armenian language, restoring the full state of the inflectional system of words of irregular declensions.
Изучение грамматического строя древнеармянского языка показывает, что в словоизменительной парадигме некоторых слов есть формы, производящие основы которых утратились, несмотря на то, что иные образования от этих основ продолжают функционировать. Такие производящие основы называем «скрытыми». Они встречаются, в основном, в парадигмах имен. «Скрытые» основы, которые не нашли отражения в именных парадигмах древнеармянского, выявляются, например, в генеративных моделях творительного падежа единственного и множественного числа. Так, формы слова այր «человек» (արամբք) предполагают наличие формы արան в родительном падеже единственного числа, но последняя не зафиксирована в языке, почему и называем ее «скрытой». Фонологическое сочетание -մբ творительного падежа прилагательного բարձր во множественном числе (բարձա-մ-բ-ք) показывает, что словоформа в родительном падеже единственного числа имела согласную -ն (բարձու-ն), которая перед флексией -բ и под ее влиянием превратилась в -մ. С помощью форм творительного падежа некоторых числительных восстанавливаются их «скрытые» формы родительного падежа (երկոքումբ-ք). Несколько иначе с неопределенным местоимепнием ոմն: Его форма творительного падежа единственного числа - «ոմամբ»; предполагаемая основа (ոման) в родительном падеже единственного числа не зафиксирована։ Ее находим в именительном падеже множественного числа (ոման-ք)։ Склонение похожих слов традиционно рассматривается как неправильное – ввиду нали- чия «скрытых» основ. Используя методику внутренней и обратной реконструкции, их можно восстановить, тем самым определив полную парадигму соответствующих слов в протоармянском языке.

Երևան

Լիմուշ հրատ.

Գիտական հոդվածների ժողովածու

pdf

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան