Object structure

Կոմիտաս ; Ծննդյան երգեր ; ժողովրդական ավետիսներ ; խնկի ծառ ; Կենաց ծառ՝ մայրի ; Ուրուկ և Ուրֆա-Եդեսիա քաղաքներ ; Եփրատ, Գիլգամեշ և Էնկիդու ; Արատտա և Շումեր ; լաջվարդ, ; Արարատ և Մասիս ; Հայոց աշխարհ և Միջագետք ; Էն-Մարքար և Էնսուհքեշդաննա տիրակալներ

Հայկական ժողովրդական երգաստեղծության մեջ իրենց ուրույն տեղն են զբաղեցնում կրոնածիսական երգերը, որոնց թվում են նաև «Ավետիսները»՝ Ծննդյան երգերը: Ըստ մեղեդային կառուցվածքի՝ ավետիսները կարելի է բաժանել երկու խմբի.
ա) քրիստոնեական ժամանակաշրջանում եկեղեցական երաժշտությունից գեղջկականի մեջ թափանցած մեղեդիներ,
բ) նախաքրիստոնեական ժամանակաշրջանից հասած ժողովրդական մեղեդիներ:
Ինչպես մեզ, այնպես էլ ժամանակին Կոմիտասին հետաքրքրել է «գեղջկական երգի անխառը ոճով» ավետիսների երկրորդ խումբը, որը կապված է ժողովրդական երգաստեղծության առավել հին՝ արխաիկ շերտերի հետ: Ներկա ուսումնասիրության համար առավել հետաքրքրական են ժողովրդական ավետիսների միջին՝ կենտրոնական մասերը՝ խնկի ծառը բերելը և տաճարի կառուցման հատվածները, որոնք ավետիսների առավել հին շերտն են կազմում և տանում են մեզ դեպի Հին Շումեր՝ մարդկության առաջին գրավոր սեպագիր հուշարձանները (մ.թ.ա. III հազարամյակ), դեպի Գիլգամեշի մասին էպոսը և «Էն-Մերքարն ու Արատտայի գերագույն քուրմը» էպիկական պոեմը: Մեր վերլուծական աշխատանքների արդյունքում մի շարք անվիճելի փաստարկներ են առաջ գալիս՝ ապացուցելու այն, որ շումերական էպիկական ավանդազրույցները ոչ թե փոխառնման սկզբունքով են թափանցել հայկական ժողովրդական ավետիսների մեջ և հետագայում «վերածվել» Քրիստոսի Ծննդյան երգերի, այլ այդ զրույցներն ի սկզբանե էնդեմիկ ծագում են ունեցել և ժողովրդական բանավոր գրականության մեջ արդեն իսկ ճանաչված ու սիրված են եղել:
Обрядовые песни являются наиболее древним пластом народного песнетворчества, посему они представляют большую ценность и становятся интересным материалом для исследования. К обрядовым песням относятся и “Аветисы” – Благовесты, колядные песни, или, как их еще называют – “Рождественские песни”. По мелодическому строению Аветисы можно разделить на две группы:
а) церковные мелодии, проникнувшие в народное песнетворчество;
б) дохристианский народный мелос – фольклор.
Для нашего исследования особый интерес представляют средние – центральные разделы народных Аветисов, а именно - вырубка и доставка ладанного древа и возведение Священного храма, поскольку они и являются наиболее древним пластом и ведут к древним шумерам, к первым в истории человечества клинописным памятникам (III тысячелетие до н.э.), к эпосу о Гильгамеше и эпической поэме “Эн-Меркар и верховный жрец Аратты”. Подробное изучение материала и проделанный нами скрупулёзный сравнительный анализ первоисточников, является доказательством того, что шумерские эпические предания, перевоплотившись в дальнейшем в Рождественские песни, проникли в армянские народные аветисы, не путем простого перенятия. Скорее наоборот, эти предания изначально имели эндемическое, свойственное определенной местности, территориальное происхождение; еще задолго до принятия христианства они были любимы и имели широкое распространение в устном народном творчестве.
Ritual chants have a special place in the Armenian folk song music. Those chants include avetises more known as Christmas songs. According to melodic structure avetises may be categorized in two groups:
a) melodies that in Christian period have penetrated into peasant songs from religious music;
b) folk chants, which have survived since pre-Christian times.
We, like Komitas in his time, were interested in the second group of avetises, in which we included those “untouched peasant songs”, connected with older – archaic – tradition of composition. Of most interest for the present study were those middle or central parts of these songs, describing the emergence of incense tree and erection of the temple, and which comprise the older parts of avetises, and take us to Ancient Sumer to the first cuneiform texts [III millennium B.C.], to the epic poem of Gilgamesh, to “Enmerkar and the Lord of Aratta”. The analysis has identified profound evidence, which points that some of Sumerian epic narratives found in the Armenian folk avetises may have been endemic to Armenian tradition and may have been well-known in the oral tradition of folk literature in pre-Christian period, rather than being borrowed and further ‘transformed’ into Christmas songs.