Армянский вопрос и Геноцид армян (ноябрь 1914 г. — август 1915 г.)

Հայկական հարցը և Հայոց ցեղասպանությունը (նոյեմբեր 1914 թ. - օգոստոս 1915 թ.); The Armenian Question and the Armenian Genocide (November 1914 -August 1915)

Валерий Тунян

Գլխ․ խմբ․՝ Մ․ Գ․ Ներսիսյան (1958-1998) ; Վ․ Միքայելյան (1999-2005) ; Գլխ․ խմբ․ պաշտոնակատար՝ Պ․ Մ․ Մուրադյան (2005) ; Ա․ Զաքարյան (2005) ; Գլխ․ խմբ․՝ Ս․ Հարությունյան (2006-2018) ; Ա․ Զաքարյան (2018-)

Armenian Genocide (1915) ; History ; D History ; Հայկական հարց

Թունյան Վալերի ; Tunyan Valery

3-20

Երիտթուրքերի կողմից Հայկական հարցի լուծումն ունեցել է երկու փուլ 1) քաղաքական երկխոսության, 2) Հայկական հարցի «վերջնական լուծման»: 1914-ի նոյեմբերից մինչև 1915-ի ապրիլը Օսմանյան Թուրքիայի երիտթուրքական իշխանությունը, գերմանական դիվանագիտության ճնշման տակ, բանակցություններ է վարել հայ քաղաքական գործիչների հետ։ Արտաքուստ առաջարկվում էր համագործակցություն ընդդեմ Ռուսաստանի,իսկ իրականում նախապատրաստվում էր Հայկական հարցի վերացումր հայ ազգարնակչության ոչնչացման միջոցով: Բանակցությունները թույլ տվեցին առժամանակ մեղմացնել սկսված Հայոց մեծ ցեղասպանությունը։ Գերմանիայի ճնշման տակ Թուրքիան համաձայնեց «լուծել» Հայկական հարցր մեղմ ձևով՝ հայ ազգաբնակչությանն արտաքսելով դեպի Միջագետքի անապատները։ 1915 թ. ապրիլից օգոստոսը ներառյալ, տեղի ունեցավ Հայկական հարցի «վերջնական լուծումը», որի ընթացքում հայ ազգաբնակչությունն արտաքսվեց իր բնակավայրերից՝ ենթարկվելով բնաջնջման և մահմեդականացման։ Հայ բնակչության փաստական արտաքսումը Արևմտյան Հայաստանից թույլ տվեց երիտթուրքերին Հայկական հարցը համարել «վերջնականապես լուծված»: Գերմանիայի ղեկավարությունը, ձգտելով քողարկել իր համագործակցությունը Թուրքիայի հետ Հայկական հարցում, դիվանագիտական արդարացման արշավ ձեռնարկեց։ Ձևավորվեց Անտանտի երկրների քաղաքական իրատեսության հայեցակարգը Հայկական հարցի հանդեպ, որը բաղկացած Էր երեք բաղադրիչներից՝ 1) Թուրքիայի հայության բնաջնջման քաղաքականության դատապարտումը, 2) երիտթուրքերի միջազգային պատասխանատվության ենթարկումը, 3) Արևմտյան Հայաստանի ճակատագրի քննարկումը որպես միջազգային հիմնախնդիր։

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան