Հայաստանի անկախության Էրզրումի հռչակագիրը (1918,փետրվար) ԱՄՆ սենատում(1919, հոկտեմբեր)։ Эрзерумская декларация независимости Армении(февраль 1918 г.)в сенате США(октябрь 1919 г.).

Գլխավոր խմբագիր՝ Պ. Ա. Չոբանյան (2013-2017) ; Ա. Խառատյան (2017-)

5-16

Հայ ժողովրդի պատմության 1918 թ. փետրվարյան իրադարձություների՝ թուրքերի կողմից Արևմտահայկական տարածքների վերագրավման, այդ թվում Էրզրումի ինքնապաշտպանության մասին հարուստ տեղեկություններ կան հայ պատմագրության մեջ: Սակայն նշված օրերին Էրզրումում ազդարարված Հայաստանի անկախության ակտի մասին տեղեկությունները սակավաթիվ են: Այդ իրադարձությանը 1919 թ. աշնանն ԱՄՆ սենատում անդրադարձել էր Էրզրումի պաշտպանության մասնակից գնդապետ Արսեն Թորգոմը: Վերջինս՝ Հայաստանի խաղաղության պահպանման խնդիրների քննարկման հետ կապված, վկայությամբ հանդես էր եկել ԱՄՆ սենատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի ենթահանձնաժողովի լսումներին: Ենթահանձնաժողովի լսումների արձանագրության մեջ ներառվել և պահպանվել է Ա. Թորգոմի կողմից՝ անգլերեն թարգմանությամբ ներկայացրած Հայաստանի անկախության Էրզրումի հռչակագրի տեքստը: В армянской историографии имеется огромный массив материалов о февральских событиях 1918 года, касающихся захвата турками западноармянских территорий, в том числе Эрзерума. Однако при всем при этом сведения об акте провозглашения независимости Армении в дни самообороны Эрзерума в феврале 1918 года довольно-таки немногочисленны. Осенью 1919 года это важное историческое событие было представлено участником обороны Эрзерума полковником Арсеном Торгомом в Сенате США. Арсен Торгом озвучил этот вопрос на слушаниях подкомитета комитета по международным отношениям Сената США в связи с дебатами по вопросу сохранения мира в Армении. В протокол слушаний был внесен и сохранен представленный A. Торгомом текст Эрзерумской Декларации независимости Армении на английском языке.

Երևան