Publication Details:
Journal or Publication Title:
Գիտական Արցախ=Scientific Artsakh=Научный Арцах
Date of publication:
Volume:
ISSN:
Official URL:
www.artsakhlib.am
Additional Information:
Hovsepyan Volodya, Овсепян Володя
Title:
Աղվենի սահմանադիր ժողովի կանոնները և նրանց աղերսը նախորդ եկեղեցական ժողովների կանոնների հետ
Other title:
The Canons of the Aghven Constituent Assembly and their Interrelation with with the Canons of Previous Church Assemblies ; Каноны Агвенского учредительного собора и их связь с канонами предыдущих церковных соборов
Creator:
Subject:
Uncontrolled Keywords:
Աղվեն ; Արցախ ; Ուտիք ; Հայոց Արևելից կողմանք ; եկեղեցական իրավունք ; կանոնական իրավունք ; սահմանադրություն ; Վաչագան արքա ; իրավահայտ աղբյուր ; Աշտիշատի և Շահապիվանի եկեղեցական ժողովի կանոններ
Coverage:
Abstract:
Սույն հոդվածի նպատակն է ցույց տալ, որ պատմական Մեծ Հայքի թագավորության Արևելից կողմանց միջնադարյան վարչաքաղաքական կացության ուսումնասիրությունը ոչ միայն գիտական, այլև քաղաքական նշանակություն ունի, քանզի Ադրբեջանի պատմագրությունը քաղաքական նկատառումներով նենգափոխում է հայ ժողովրդի պատմությունը՝ կասկածի տակ դնելով հայկական պետականությունն անգամ։ Եվ դա այն դեպքում, երբ մեր օրերում Ադրբեջանի ղեկավարությունը ոչ միայն Արցախի, այլև Հայաստանի Հանրապետության տարածքը լկտիությամբ ադրբեջանական է համարում։ Ուսումնասիրության խնդիրներից են՝ 1. նոր հիմնավորումներով ճշգրտել Աղվանից թագավորության վերացման, մարզպանության ստեղծման, Հայաստանից պոկված Արցախ և Ուտիք գավառների՝ Աղվանքին միացման ժամանակի հետ կապված հարցերը, 2. Հայոց Արևելից կողմանց վարչաքաղաքական կարգավիճակն Աղվանից մարզպանության կազմում, 3. Աղվանից մարզպանության վերացումից հետո ձևավորված տեղական հայկական իշխանական տների կացությունը IX-XIII դարերում։ Աշխատանքի ընթացքում կիրառվել են մի շարք հատուկ մեթոդներ, մասնավորապես՝ կառուցվածքային, պատմա-իրավական, համակարգային, վերլուծական և այլն։ Աշխատանքում հիմնավորել ենք, որ Մեծ Հայքի թագավորության վերացումից հետո, նրա արևելյան նահանգները՝ Արցախն ու Ուտիքը, հայտնվելով մեկ այլ վարչաքաղաքական միավորի՝ Աղվանքի կազմում, մնացին զուտ հայկական, ինչը հիմք հանդիսացավ հայկական պետականության հետագա շարունակականության՝ Համամ Արևելցու թագավորության, Փառիսոսի և Խաչենի իշխանությունների, Խամսայի մելիքությունների, Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի, 1991-2023 թվականներին՝ Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) Հանրապետության ձևերով։
The purpose of this article is to demonstrate that the study of the medieval administrative and political situation of the Eastern provinces of the Kingdom of Greater Armenia possesses not only scholarly, but also political significance. This is particularly relevant in light of the fact that Azerbaijani historiography, guided by political considerations, distorts the history of the Armenian people, thereby questioning the legitimacy of Armenian statehood. In contemporary discourse, this tendency is further reflected in official Azerbaijani claims not only to the territory of Artsakh, but also to parts of the Republic of Armenia. The objectives of the study are as follows: to re-examine, with new substantiations, the issues related to the dissolution of the Kingdom of Aghven (Albania), the establishment of the marzpanate, and the incorporation of the provinces of Artsakh and Utik—detached from Armenia—into Aghven; to investigate the administrative and political status of Armenia’s Eastern provinces within the Aghvank marzpanate; to analyze the position of the local Armenian princely houses that emerged after the abolition of the Aghven marzpanate in the 9th–13th centuries. In the course of the research, a number of specialized methods were applied, including structural, historical-legal, systemic, and analytical approaches. The research demonstrates that following the dissolution of the Kingdom of Greater Armenia, its eastern provinces—Artsakh and Utik—while incorporated into another administrative-political entity, Aghven, nevertheless retained their Armenian character. This continuity served as the foundation for the subsequent manifestations of Armenian statehood, including the Kingdom of Hamam of the East, the principalities of Parisos and Khachen, the melikdoms of Khamsa, the Nagorno-Karabakh Autonomous Region, and, during 1991–2023, the Republic of Nagorno-Karabakh (Artsakh).
Настоящая работа посвящена церковно-правовым канонам, принятым в одном из церковных соборов Армянской апостольской церкви (488г.) в летнем доме Агвен, расположенном в восточном краю Армении, дошедшим до нас благодаря труду историка VII века Мовсеса Каганкатваци «История страны Алуанк» («История агван»). Документу, помещённому в главе XXVI книги, историк даёт название «Каноническая конституция царя Агванского Вачагана, утвержденная на собрании в Агвене». В статье анализируются важные процессы и события, произошедшие в восточном краю Армении, которые послужили основой для принятия церковно-правовых канонов в Агвене. В статье автор касается проблем формирования и развития источников армянского права на востоке Армении, а также основных первоисточников, канонов, принятых на учредительном собрании в Агвене: канонов Аштишатских и Шаапиванских церковных собраний, а также их взимосвязь. Цель настоящей статьи — показать, что изучение средневекового административно-политического положения восточных областей исторического Великого Армянского царства имеет не только научное, но и политическое значение, поскольку историография Азербайджана по политическим соображениям искажает историю армянского народа, ставя под сомнение даже сам факт существования армянской государственности. И это происходит в условиях, когда руководство Азербайджана в наши дни с дерзостью считает азербайджанскими не только территорию Арцаха, но и Армянской Республики. Задачи исследования: Уточнить на основе новых обоснований вопросы, связанные с упразднением царства Албании, созданием марзпанства, а также временем присоединения отторгнутых от Армении областей Арцаха и Утика к Албании. Исследовать административно-политический статус восточных областей Армении в составе марзпанства Албании. Изучить положение местных армянских княжеских домов, сформировавшихся после упразднения марзпанства Албании, в IX–XIII веках. В ходе работы применялись ряд специальных методов, в частности: структурный, историко-правовой, системный, аналитический и другие. В статье обосновано, что после упразднения Великого Армянского царства его восточные провинции — Арцах и Утик — оказавшись в составе другого административно-политического образования — Албании, остались исключительно армянскими, что стало основой для дальнейшего продолжения армянской государственности в формах царства Хамама Восточного, княжеств Парисоса и Хачена, меликств Хамсы, автономной области Нагорного Карабаха, а в 1991–2023 годах — в форме Республики Нагорный Карабах (Арцах).
Place of publishing:
Երևան