Object structure

Հայագիտական ընթերցումներ. Գիտական հոդվածների ժողովածու=Арменоведческие чтения. Сборник научных трудов=Armenological readings. Collection of scientific articles

Սույն ուսումնասիրությունը նվիրված է այն պատմավիպական կերպարներին, որոնք փոխ են առնվել առաջավորասիական բանահյուսական ավանդույթից։ Ավանդական բանահյուսության մի շարք ժանրեր (իրապատում և հրաշապատում հեքիաթ, ավանդություն, զրույց, հուշապատում և այլն) իրենց խորքում պահպանում են ժողովրդի պատմության հեռավոր արձագանքները։ Յուրաքանչյուր ազգի պատմության վրա խոր կնիք թողած պատմական դեպքերն ու դեմքեր հիմք են հանդիսացել պատմավիպական պատումների համար։ Այն պատմական դեմքերը, որոնք իրենց հռչակով, կատարած լավ ու վատ գործերով համընդհանուր ճանաչում են ձեռք բերել, միաժամանակ նաև բանահյուսական հերոս դառնալու նախադրյալներ են ունեցնել, ժամանակի ընթացքում ոչ միայն վերածվել են պատմավիպական կերպարների, այլև փոխանցվել են մի ազգից մյուսին։ Ուսումնասիրությունը կատարվել է «Կարս. հայոց բանահյուսական մշակույթը» և «Շիրակ. հայոց բանահյուսական մշակույթը» ժողովածուներում ընդգրկված հանրահայտ պատմավիպական կերպարների անվան շուրջ ստեղծված պատումների հիման վրա։ Նկատի առնելով իրական պատմական դեմքերի ապրած ժամանակաշրջանը և ազգային պատկանելությունը՝ ուսումնասիրության համար կիրառվել են պատմահամեմատական և պատմաաշխարհագրական մեթոդները։ Կարս շիրակյան տարածաշրջանի վիպական բանահյուսության մեջ իրենց տեսակով առանձնանում են առաջավորասիական տարա ծա շրջա նից փոխառնված պատմավիպական կերպարների անվան շուրջ թե՛ փոխառյալ , թե՛ տեղական սյուժեների զարգացումները։ Պատմավիպական կերպարների ընդգրկումը ժամանակագրորեն ներկա յացնում է մի հսկա յա կան ժամանակահատված՝ սկսած ասորա բաբելական ժամանակներից մինչև վերջին հարյուրամյակը։ Առաջավոր ասիական պատմավիպական կերպարներից կարս շիրակյան տարածաշրջանում հիմնակ անում շրջանառվել են Խիկար Իմաստունի , Սողոմոն Իմաստունի Ալեքսանդր Մակեդոնացու Դանանդա Բահլուլի , Լոխ ման Հեքիմի , Լենկ Թեմուրի , Շահ Աբասի , Սուլթան Մուրադի , Սուլթան Սուլեյմանի մասին պատումները։ Վերոնշյալ պատմական դեմքերի մասին գրական հուշարձանները թարգ մա նաբար , իսկ բանա հյու սական պատումները բանավոր ճանապարհով փոխանցվել են մի ազգից մյուսին , որը տնտեսական , քաղաքական և մշակութային դարավոր շփումների հետևանք է։ Փոխառյալ պատմա վիպա կան կերպար նե րի մասին բանահյուսական պատումները և՛ թեմատիկ , և՛ ուսուցողական և՛ բարոյախրատական ընդգրկում և նշանակություն ունեն։ Ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ առաջավորասիական բանավոր ավանդույթից փոխառնված պատմավիպական կերպարները կարս-շիրակյան տարածաշրջանում պարարտ հող են գտել, սերտաճել են տեղական նմանատիպ պատումներին, ձեռք են բերել ազգային նկա րագիր և բավարարել հայ ունկնդրի պահանջները։ Քննությունը ցույց է տալիս նաև, որ ներմուծված առաջավորասիական պատմավիպական կերպարներին վերագրվող մոտիվները կայուն են, և յուրաքանչյուր կեր պար ունի իրեն բնորոշ սյուժեներ և մոտիվներ։
This study is devoted to historical-epic characters borrowed from the Middle Eastern folkloric tradition. Some genres of traditional folklore (realistic and fairy tales, legends, epic narratives, memorats, etc.) fundamentally preserve distant echoes of a people's history. Historical events and figures that left a deep imprint on the history of each nation served as the foundation for historical-epic narratives. Those historical figures who achieved universal recognition through their fame and activities, both good and bad, simultaneously had the prerequisites to become folkloric heroes; over time, they not only became historical-epic characters but were also transmitted from generation to generation. The research is based on stories surrounding the names of well-known historical-epic characters included in the collections "Kars. Armenian Folklore Tradition" and "Shirak. Armenian Folklore Tradition." Taking into account the life periods of actual historical figures and their national affiliation, comparative-historical and historical-geographical methods were employed for the research. In the epic folklore of the Kars-Shirak region, both borrowed and local plot developments stand out around the names of historical-epic characters borrowed from the Middle Eastern region. The scope of historical-epic characters chronologically represents an immense period, ranging from Assyro-Babylonian times to the last century. Among Middle Eastern historical-epic characters, stories about Ahiqar the Wise, Solomon the Wise, Alexander the Great, Danande Bakhlul, Luqman, Tamerlane, Shah Abbas, Sultan Murad, and Sultan Suleiman mainly circulated in the Kars-Shirak region. Literary monuments about the aforementioned historical figures were translated, while folk tales were transmitted orally from one people to another, which is a consequence of centuries-old economic, political, and cultural contacts. Folkloric tales about borrowed historical-epic characters have both thematic and educational-didactic content and significance. The research shows that historical-epic images borrowed from the Middle Eastern oral tradition found fertile ground in the Kars-Shirak region, merged with similar local plots, acquired national character, and satisfied the needs of the Armenian listener. The research also demonstrates that the motifs attributed to borrowed Middle Eastern historical-epic characters are stable, and each of them has its own characteristic plots and motifs.
Настоящее исследование посвящено историко-эпическим персонажам, заимствованным из переднеазиатской фольклорной тради ции. Некоторые жанры традиционного фольклора (реалистическая и волшебная сказка, придание, сказ, меморат и т.д.) в основе хранят дальные отклики истории народа. Исторические события и лица, оставившие глубокий след в истории каждого народа, служили основой для историко-эпических сказов. Те исторические лица, которые своей славой, хорошей и плохой деятельностью добились всеобщего признания, одновременно также имели предпосылки стать фольклорными героями, со временем не только стали историко-эпическими персонажами, но и передавались из поколения в поколение. Исследование выполнено на основе рассказов вокруг имен извест ных историко-эпических персонажей, включившихся в сборниках «Карс. фольклорная традиция армян» и «Ширак. фольклорная традиция армян». Учитывая период жизни реальных исторических личностей и их национальную принадлежность, для исследования были использо ваны сравнительно-исторический и историко-географический методы. В эпическом фольклоре карс-ширакского региона выделяются как заимствованные, так и местные сюжетные развития, вокруг имен историко-эпических персонажей, заимствованные из переднеазиатского региона. Обхват историко-эпических персонажей хронологически представляет огромный период, начиная от ассировавилонских времен до последнего столетия. Из переднеазиатских историко-эпических пер сонажей в карс-ширакском регионе в основном циркулировались расс казы о Хикаре Премудром, Соломоне Премудром, Александре Маке донском, Дананде Бахлуле, Лукмане, Тамерлане, Шах Аббасе, Султан Мураде, Султан Сулеймане. Литературные памятники о вышеупомяну тых исторических личностях переводились, а народные сказания пере давались устно от одного народа к другому, что является следствием многовековых экономических, политических и культурных контактов. Фольклорные сказания о заимствованных историко-эпических персо нажах имеют как тематическое, так и обучающее и нравоучительное содержание и значение. Исследование показывает, что историко-эпические образы, заимствованные из переднеазиатской устной традиции, нашли благо датную почву в Карс-Ширакском регионе, слились с аналогичными местными сюжетами, приобрели национальный характер и удовлетво рили потребности армянского слушателя. Исследование также показы вает, что мотивы, приписываемые заимствованным переднеазиатским историко-эпическим персонажам, устойчивы, и каждый из них имеет свои характерные сюжеты и мотивы.

էլեկտրոնային ժողովածու

pdf

«Ազգագրական- բանագիտական ընթերցումներ» հանրապետական 5-րդ գիտաժողովի նյութեր

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան