քրդեր ; համիդիե գնդեր ; Իրաքյան Քուրդիստան ; ցեղասպանություն ; մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություններ ; իրանա-իրաքյան պատերազմ ; քիմիական զենք ; Հալաբջա

Հոդվածում ներկայացվում է այն իրողությունը, որ տարածաշրջանային էթնոքաղաքական ակտիվ խմորումների հետևանքով քրդերը ժամանակի ընթացքում հայտնվել են ցեղասպանական տարբեր գործընթացներում՝ մի դեպքում հանդես գալով որպես ոճրագործներ, ականատեսներ, պատահական դիտորդներ (ինչպես եղել է Օսմանյան կայսրությունում հայ, հույն, ասորի և եզդի բնակչության կոտորածների ժամանակ), մեկ այլ ժամանակահատվածում՝ 1987- 1989 թթ., հայտնվելով ցեղասպանական բռնությունների թիրախում, երբ Սադամ Հուսեյնի իշխանությունը Հյուսիսային Իրաքի քրդական բնակչության դեմ «Անֆալ» գործողությունն է սկսում, որն ընդհանուր առմամբ ընթանում է ութ փուլով՝ պատճառ դառնալով, որ հազարավոր քրդեր սպանվեն կամ տեղահանվեն։ «Անֆալ»-ի հիմնական տարրերից է եղել արաբացման գործընթացը: Քուրդ բնակչության դեմ հարձակումները հաճախ ուղեկցվել են քիմիական զենքի կիրառմամբ (հատկապես Հալաբջայի վրա հարձակման ընթացքում քաղաքացիական բնակչության շրջանում բազմաթիվ զոհեր են եղել)։ Սակայն, 2003 թ.՝ Սադամ Հուսեյնի ռեժիմի տապալումից հետո, առերեսվելով նրա իշխանության իրագործած հանցագործություններին, Իրաքը ոչ միայն «Անֆալ»-ի հարցով դատական գործընթացներ է նախաձեռնել, այլև «Անֆալ» արշավը ճանաչել է որպես ցեղասպանություն։ Իրաքի քրդերի շրջանում «Անֆալ»-ի հիշողությունը դարձել է քրդական ազգային ինքնության կարևոր բաղկացուցիչ տարրերից մեկը։
В результате активных региональных этнополитических брожений курды со временем оказались в геноцидных процессах, выступая в роли виновников, свидетелей, случайных наблюдателей и спасителей, как это произошло во время массовых убийств армян, греков, ассирийцев и езидов в Османской империи. В другой период, в 1987-1989 годах, курды уже стали объектом геноцидного насилия, когда режим Саддама Хусейна начал операцию под названием «Анфаль» против курдского населения Северного Ирака, которая проходила в общей сложности в восемь этапов и привела к гибели или перемещению тысячи курдов. А процесс арабизации был одним из главных элементов Анфаля. Нападения на курдское население сопровождались применением химического оружия. Особенно во время нападения на Халабджу химическое оружие было применено против большого количества мирных жителей. После свержения режима Саддама Хусейна в 2003 году Ирак, столкнувшись с преступлениями, совершенными его правительством, не только инициировал судебное разбирательство по вопросу Анфаль, но и признал кампанию Анфаль геноцидом. Среди иракских курдов память об Анфале стала одной из важных составляющих курдской национальной идентичности.
During the active regional ethnopolitical ferment, the Kurds appeared in genocidal processes over time, acting as perpetrators, witnesses, casual observers and saviors, as it happened during the massacres of Armenians, Greeks, Assyrians, and Yezidis in the Ottoman Empire. In another period, 1987-1989, the Kurds were already the target of genocidal violence, when Saddam Hussein’s regime launched the campaign called “Anfal” against the Kurdish population of Northern Iraq, which was carried in a total of eight phases and caused thousands of Kurds to be killed or displaced. The Arabization process was one of the main elements of Anfal campaign. Moreover, the attacks against the Kurdish population were accompanied by the use of chemical weapons. Especially during the attack on Halabja, chemical weapons were used against a large number of civilians. However, after the overthrow of Saddam Hussein’s regime in 2003, Iraq, facing the crimes committed by his government, not only initiated legal proceedings on the Anfal issue but also recognized the Anfal campaign as genocide. And among Iraqi Kurds, the memory of Anfal became one of the important components of the Kurdish national identity.

Երևան

ՀՀ ԳԱԱ Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ

Հոդված

pdf

hy ; ru ; en

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան