Publication Details:
Journal or Publication Title:
Բարբառագիտական ընթերցումներ. միջազգային գիտաժողովի նյութեր (Երևան, 2024 թ., նոյեմբերի14-15)
ISBN:
Additional Information:
Title:
Some Diachronic Observations on Forms of the aorist with a Vocalic Augment in the Dialect of Šatax
Other title:
Որոշ տարաժամանակյա դիտարկումներ Շատախի բարբառում ձայնավոր նախահավելվածով աորիստի ձևերի շուրջ ; Некоторые диахронические наблюдения о формах аориста с вокалическим приращением в Шатахском диалекте
Creator:
Corporate Creators:
ՀՀ ԳԱԱ Հ. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտ
Subject:
Coverage:
Abstract:
Փաստարկվում է, որ Շատախի բարբառում իտի «դրեց» և իտու «տվեց» աորիստի ձևերի վերջահանգ ձայնավորները, հակառակ Մ. Մուրադյանի պնդման, չեն կարող դիտվել իբրև նախնական արմատավերջյան ձայնավորներ, որոնք ենթադրաբար պահպանվել են Շատախի բարբառում՝ ի տարբերություն դասական հայերենի համապատասխան եդ < *ե՛դի «դրեց» և ետ < *ե՛տու «տվեց» ձևերի, որոնցում շեշտահաջորդ վերջահանգ ձայնավորները կանոնավոր կերպով անհետացել են նախապատմական շրջանում։ Պետք է նկատի ունենալ, որ նախագրային հայերենում շեշտահաջորդ վերջ-նավանկերի թուլացումը և/կամ անկումը ընդհանուր է եղել հայերենի տարածական բոլոր տարբերակների համար, և այդ առումով բացառություններ չկան։ Մյուս կողմից՝ հայերենի ժամանակակից այլ բարբառների համապատասխան տվյալները ակնհայտորեն ցույց են տալիս, որ նրանցում ևս երկրորդաբար ձայնավոր նախահավելվածով աորիստի եզակի 3-րդ դ. համաբանական նոր ձևեր են կազմվել։ Դա էլ իր հերթին մեկ անգամ ևս անուղղակիորեն հաստատում է Շատախի բարբառի աորիստի վերոնշյալ ձևերի մասին մեր ենթադրությունը։
Аргументируется, что конечные гласные аористных форм իտի /iti/ «он/она положил(а)» и իտու /itu/ «он/она дал(а)» в Шатахском диалекте, в отличие от утверждения М. Мурадяна, не могут рассматриваться как оригинальные корневые конечные гласные, которые якобы сохранились в Шатахском диалекте, в отличие от соответствующих форм классического армянского языка (եդ /ed/ < *ե՛դի /e՛di/ «он/она положил(а)» и ետ /et/ < *ե՛տու /e՛tu/ «он/она дал(а)»), в которых посттонические конечные гласные регулярно исчезли в доисторический период. Следует учитывать, что ослабле-ние и/или утрата конечных посттонических слогов в дописьменный период армянского языка были общими для всех территориальных разновидностей языка, и в этом отношении нет исключений. С другой стороны, соответствующие данные из других современных армянских диалектов явно указывают на вторичное аналогическое происхождение таких же форм аориста 3-го лица единственного числа с вокалическим приращением, тем самым поддерживая наше вышеуказанное утверждение о соответствующих формах аориста в Шатахском диалекте.
Place of publishing:
Երևան