Object structure

On the Question of the Armenian Death Toll as a Result of Smyrna Catastrophe ; К вопросу о численности армян, погибших в результате смирнской катастрофы

Զմյուռնիայի աղետ ; Զմյուռնիայի հայ բնակչություն ; փախստականներ ; վիճակագրություն

Հոդվածում հայկական և օտար բազմաթիվ աղբյուրների տվյալների համեմատական վերլուծության հիման վրա փորձ է արվում հաշվարկել 1922 թ. Զմյուռնիայի աղետին զոհ գնացած հայերի թիվը։ Նշված նպատակով. ա) անդրադարձ է կատարվում հարցի պատմագրությանը, բ) ներկայացվում և վերլուծության են ենթարկվում հույն, հայ և այլ քրիստոնեադավան զոհերի ընդհանուր թվաքանակի վերաբերյալ հիմնական աղբյուրների տվյալները, որոնց հիման վրա տրվում է զոհերի, մեր կարծիքով, առավել հավանական ընդհանուր թիվը, գ) անդրադարձ է կատարվում Հայոց ցեղասպանության նախօրյակի դրությամբ Զմյուռնիա քաղաքի և նահանգի հայ բնակչության և նախքան քեմալականների կողմից քաղաքի գրավումը` 1922-ի սեպտեմբերի դրությամբ Զմյուռնիա քաղաքում և շրջակայքում կենտրոնացած հայերի թվաքանակի հարցին, դ) ներկայացվում և վերլուծության են ենթարկվում Զմյուռնիայի աղետին զոհ գնացած հայերի թվաքանակի վերաբերյալ տարբեր վավերագրերից քաղված այլ տվյալներ, ե) ներկայացվում և վերլուծության են ենթարկվում Զմյուռնիայի աղետից մազապուրծ եղած, Զմյուռնիայից ու շրջակայքից տարհանված և Հունաստանում ու այլ երկրներում ապաստան ստացած հայ փախստականների թվաքանակի վերաբերյալ տվյալները, դրանք համեմատվում են նախքան աղետը` 1921-ի դրությամբ Փոքր Ասիայի արևմտյան շրջանների հայ բնակչության թվաքանակի վերաբերյալ տվյալների հետ, զ) առանձին անդրադարձ է կատարվում Զմյուռնիայից և շրջակայքից կալանավորված և Թուրքիայի ներքին շրջաններ աքսորված զինվորական տարիքի հայ տղամարդկանց կորստի հարցին։ Համաձայն վերոնշյալ հարցերի շրջանակի քննության հիման վրա մեր հաշվարկի՝ Զմյուռնիայի աղետին զոհ է գնացել մոտ 5 000-5 500 հայ, որից մոտ 4 000-ը զոհվել է հրդեհի, դրան նախորդած և հաջորդած կոտորածների և զանգվածային սպանությունների հետևանքով, իսկ մոտ 1 000-1 500-ը՝ 15-45 տարեկան տղամարդիկ, գերության և աքսորի ընթացքում։ Հայ զոհերը կազմել են զոհերի ընդհանուր թվի (20-22 հազար) մոտ մեկ քառորդը։
This article attempts to calculate the Armenian death toll because of the 1922 Smyrna catastrophe, based on a comparative analysis of data from the main Armenian and foreign sources. For this aim the article presents and analyses: a) Historiography related to the studied question; b) Data from the most important sources on the total death toll (Greeks, Armenians and representatives of other Christian denominations), on the basis of which conclusions are made about the most probable, in our opinion, total death toll; c) Data on the numbers of the Armenian population of the city of Smyrna and its environs on the eve of the Armenian Genocide; as well as on the numbers of Armenians gathered in Smyrna on the eve of the capture of the city by the Kemalists in September 1922; d) Data on the numbers of Armenians who died because of the Smyrna catastrophe; e) Data on the numbers of Armenian refugees evacuated from Smyrna and its environs and received asylum in Greece and other countries; these data are compared with data on the numbers of the Armenian population of the western regions of Asia Minor before the Smyrna catastrophe, as of 1921; f) Question of losses among Armenians of military age, detained in Smyrna and its environs and deported to the hinterland of Turkey. According to our calculations, about 5,000-5,500 Armenians died because of the Smyrna catastrophe, of which about 4,000 died because of fire and massacres, and about 1,000-1,500 (15-45 years old men) lost their lives in captivity and exile. Armenian victims accounted for about a quarter of the total death toll (20-22,000).
В статье на основе сравнительного анализа данных основных армянских и зарубежных источников предпринята попытка подсчёта численности армян, погибших в результате Смирнской катастрофы 1922 года. Для указанной цели: а) освещается историография вопроса; б) приводятся и анализируются данные важнейших источников об общей численности погибших (греки, армяне и представители других христианских конфессий), на основании которых делаются выводы о наиболее вероятном, на наш взгляд, общем числе всех смертей; в) освещается вопрос о численности армянского населения города Смирна и области накануне Геноцида армян и количестве армян, сосредоточенных в городе Смирне и его окрестностях по состоянию на сентябрь 1922 г. – накануне взятия города кемалистами; г) приводятся и анализируются данные основных источников о численности армян, погибших в результате Смирнской катастрофы; д) приводятся и анализируются данные о количестве армянских беженцев, эвакуированных из Смирны и её окрестностей и получивших убежище в Греции и других странах, эти данные сопоставляются с данными о численности армянского населения западных районов Малой Азии до Смирнской катастрофы, по состоянию на 1921 год; е) освещается вопрос о потерях среди армян призывного возраста, арестованных из Смирны и её окрестностей и депортированных во внутренние районы Турции. Согласно нашим подсчётам, основанным на рассмотрении комплекса вышеуказанных вопросов, в результате Смирнской катастрофе погибло около 5,000-5,500 армян, из которых около 4000 погибли в результате пожара и массовых убийств, а около 1,000-1,500 (мужчины 15-45 лет) потеряли жизнь в плену и ссылке. Армянские жертвы составили около четверти от общего числа погибших (20-22 тысячи).

Երևան

ՀՀ ԳԱԱ Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան