Արարատյան դաշտի հյուսիսում գտնվող աշտարակատիպ կառույցները

Մկրտչյան, Լևոն

Ներբեռնել

Վերնագիր: Արարատյան դաշտի հյուսիսում գտնվող աշտարակատիպ կառույցները

Հատոր:

Լրացուցիչ տեղեկութիւն:

Мкртчян Левон, Mkrtchyan Levon

Այլ վերնագիր:

Башнеобразные сооружения, окаймляющие с севера Араратскую долину ; Tower-shaped structures bordering the northern fringes of the Ararat plain

Համատեղ հեղինակները:

ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ

Ծածկոյթ:

37-44

Ամփոփում:

Խնդրո առարկա գոտին զբաղեցնում է ՀՀ Արագածոտնի և Արմավիրի մարզերի միջև ձգվող ժայռոտ բլրակներով տարածքը։ Հուշարձաններով հարուստ այս հատվածը միշտ եղել է ուսումնասիրողների ուշադրության կենտրոնում, որտեղ հետազոտվել են մ.թ.ա. 3-րդ –1-ին հազ. վերաբերող բազմաթիվ հուշարձաններ։ Այս ժամանակաշրջանի հնագիտական միջավայրը ձևավորող դամբանաբլուրների և քարաշարերով առանձնացված դամբարանադաշտերի հետ կան նաև աշտարակատիպ կառույցներ, որոնք առանձին ուսումնասիրության չեն ենթարկվել։ Այս կառույցները առանձին՝ իրար հետ տեսողական, հաճախ նաև քարաշարերով կապված համալիրներ են, որոնք հուշարձանների պետական ցանկերում հանիրավի վկայագրվել են որպես «դիտակետ- աշտարակներ »։ Աշտարակների մոնումենտալությունը (կառուցված են խոշոր կոպտատաշ քարերով), դիրքը (բլրի գագաթ), հնագիտական համատեքստը (դամբարանային միջավայր) ավելի շատ փաստում են դրանց ծիսապաշտամունքային նշանակության մասին։
More than fifty megalithic towers have been identified in the studied area to date. The manifestation of their individual types, forms and other features, as well as their distribution area coincides with the natural landscape zone of this part. The discussed area is a low-mountainous and dry zone of Mount Aragats (900– 1200 m), part of the Aragatsotn plateau. The territory almost has no water sources and few remains of settlements, which make it resemble a "dead zone" with numerous tombs, where visible areas are separated by stone rows with towers and platforms standing in the center. Small settlements are located in their vicinity, in the lower plane (Voskehat, Haytagh, Arshaluys), are also distinguished from these complexes by the stone rows. There are exceptionally rounded towers here on the hills, located at a distance of 3–5 km from each other. The towers were first documented exactly in this area in the 1920s, when the Committee for the Protection of Monuments began to study the structures of the southern part of Aragats. Basing on the data of Aghavnadzor-1 and “Ardar David” (“Fair David”) towers, T. Toramanyan and A. Kalantar tried to document and then identify the towers as a new type of monument. Noteworthy that at first both towers were considered places of worship, but later these monuments were identified as "watchtowers" and classified as defensive structures.
На исследуемой территории на сегодняшний день выявлено более пяти десятков мегалитических башен. Проявление их отдельных видов, форм и других особенностей, а также ареал их распространения совпадает с естественной ландшафтной зоной этой части. Обсуждаемый участок представляет собой низкогорную и сухую зону горы Арагац (900–1200 м), часть Арагацотнского плато. На территории мало источников воды и редкие остатки поселений, чем она напоминает «мертвую зону» с большим количеством гробниц, где видимые участки разделены каменными рядами со стоящими в центре башнями и платформами. Небольшие поселения расположены по соседству с ними, в нижней плоскости (Воскеат, Айтах, Аршалуйс), и также отличаются от этих комплексов каменными рядами. Здесь на холмах, на расстоянии 3–5 км друг от друга расположены исключительно округлые башни. Впервые башни были задокументированы именно в этом районе в 1920-х годах, когда Комитет по охране памятников начал изучать сооружения южной части Арагаца. На основе данных башен Агавнадзор-1 и Ардар-Давид («Справедливый Давид») Т. Тораманян и А. Калантар попытались задокументировать, а затем идентифицировать башни как новый вид памятников. Примечательно, что сначала обе башни считали культовыми сооружениями, но позже эти памятники были определены как «сторожевые башни» и отнесены к сооружениям оборонительного назначения.