Object structure

Publication Details:

Պարբերականը հրատարակվում է 1960 թվականից։ Մինչև 2021 թվականը պարբերականը կոչվել է «Մերձավոր և Միջին Արևելքի երկրներն ու ժողովուրդներ»

Journal or Publication Title:

Բանբեր Արևելագիտության ինստիտուտի=Bulletin Of The Institute Of Oriental Studies (BIOS)

Date of publication:

2022

Volume:

2 (35)

Number:

2

ISSN:

e-2738-2702 ; 2738-2710

Official URL:


Additional Information:

Մարտիրոսյան Միքայել

Title:

Newly discovered documents about Grigor Zohrap’s activity

Other title:

Նորահայտ վավերագրեր Գրիգոր Զոհրապի գործունեությունից

Creator:

Martirosyan, Miqayel

Corporate Creators:

Armenian State Pedagogical University after Khachatur Abovyan

Subject:

Պատմություն

Uncontrolled Keywords:

Grigor Zohrap ; Poghos Nubar Pasha ; Arshak Chopanyan ; Patriarch Zaven Ter Yeghian ; A. Mandelshtam ; ambassador M. N. Girs ; compromise agreement ; Armenian national delegation ; Nubar Miqayelyan

Abstract:

After the publication of the monograph “The chronicle of the life and activities of Grigor Zohrap” by Prof. Albert Sharuryan it would seem that all episodes of Zohrap’s life had been revealed. Yet the study of Russian-German diplomatic clash in regard to the Armenian reforms in 1913 shows that G. Zohrap was actively involved not only in that process but he also functioned as the main negotiator from the Armenian side, a fact which remained un-noticed by historians and philologists. While the Armenian national delegation headed by Poghos Nubar was the official body representing the Armenian problem to great powers in Europe, in Constantinople the official negotiating body was the Commission of Safety of Armenian Patriarchy. G. Zohrap was one of the five members of the Harassing commission which supported the Safety commission who in the course of negotiations became the main actor. His participation in the negotiations was hidden by Russian diplomacy and by the Armenian circles and G. Zohrap himself. He was a member of the Ottoman parliament and it would be quite dangerous since the Young Turks could accuse him of treachery. The documents presented in the article deal with the meetings of G. Zohrap with the first translator of the Russian embassy A.N. After the publication of the monograph “The chronicle of the life and activities of Grigor Zohrap” by Prof. Albert Sharuryan it would seem that all episodes of Zohrap’s life had been revealed. Yet the study of Russian-German diplomatic clash in regard to the Armenian reforms in 1913 shows that G. Zohrap was actively involved not only in that process but he also functioned as the main negotiator from the Armenian side, a fact which remained un-noticed by historians and philologists. While the Armenian national delegation headed by Poghos Nubar was the official body representing the Armenian problem to great powers in Europe, in Constantinople the official negotiating body was the Commission of Safety of Armenian Patriarchy. G. Zohrap was one of the five members of the Harassing commission which supported the Safety commission who in the course of negotiations became the main actor. His participation in the negotiations was hidden by Russian diplomacy and by the Armenian circles and G. Zohrap himself. He was a member of the Ottoman parliament and it would be quite dangerous since the Young Turks could accuse him of treachery. The documents presented in the article deal with the meetings of G. Zohrap with the first translator of the Russian embassy A.N. Mandelstam on August 20, 21, and 24, September 1-2, 1913 and the second translator of the German embassy Schönberg on August 30. These documents are kept in the archive of the Mother See of Holy Etchmiadzin. In the documents Zohrap’s name is missing but the comparison of documents of Great powers and memories of contemporaries comes to prove that it was he who negotiated on behalf of the patriarchy. After the end of the meetings G. Zohrap came to the Safety commission and talked about the course and results of the negotiations. His reports were recorded and sent to Gevorg V Surenyan, the Catholicos of All Armenians. The study of these documents shows that G. Zohrap had a considerable contribution in the achievement of a compromised Russian-German agreement in regard to the Armenian reforms.
Պրոֆեսոր Ալբերտ Շարուրյանի «Գրիգոր Զոհրապի կյանքի և գործունեության տարեգրություն» աշխատության հրատարակումից հետո թվաց, թե այլևս Գ. Զոհրապի կյանքի բոլոր դրվագները բացահայտված են: Սակայն հայկական բարենորոգումների շուրջ 1913 թ. ծավալված ռուս-գերմանական դիվանագիտական մրցապայքարի ուսումնասիրությունը մեզ հանգեցրեց այն համոզմանը, որ Գ. Զոհրապը ոչ միայն ակտիվորեն ներգրավված է եղել այդ գործընթացում, այլև կատարել է հայկական կողմից գլխավոր բանակցողի գործառույթը, ինչը վրիպել է պատմաբանների և բանասերների ուշադրությունից: Եթե Եվրոպայում Հայկական հարցը տերություններին ներկայացնող պաշտոնական մարմինը Պողոս Նուբար փաշայի գլխավորած Հայ ազգային պատվիրակությունն էր, ապա Կ. Պոլսի օտարերկրյա դեսպանությունների հետ հայկական բարենորոգումների շուրջ բանակցություններ վարող պաշտոնական մարմինը պատրիարքարանի Ապահովության հանձնաժողովն էր: Գ. Զոհրապը եղել է Ապահովության հանձնաժողովին սատարող Հարստահարական հանձնաժողովի հինգ անդամներից մեկը և աստիճանաբար դարձել է Կ. Պոլսի դեսպանությունների հետ բանակցություններ վարող գլխավոր անձը: Բանակցային գործընթացին նրա մասնակցությունը գաղտնիացվել է ինչպես ռուսական դիվանագիտության, այնպես էլ հայկական շրջանակների և հենց Գ. Զոհրապի կողմից: Նա օսմանյան խորհրդարանի պատգամավոր էր, և գաղտնիացումը նպատակ ուներ նրան զերծ պահել դավաճանության երիտթուրքական ենթադրվելիք մեղադրանքներից:
Ընթերցողի ուշադրությանը ներկայացվող վավերագրերը վերաբերում են 1913 թ. օգոստոսի 20-ին, 21-ին, 24-ին, սեպտեմբերի 1-ին և 2-ին ռուսական դեսպանատան առաջին թարգման Ա. Ն. Մանդելշտամի և օգոստոսի 30-ին գերմանական դեսպանատան երկրորդ թարգման Շյոնբերգի հետ Գ. Զոհրապի հանդիպումներին: Այդ վավերագրերը պահվում են Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի ձեռագրատանը: Վավերագրերից բացակայում է Գ. Զոհրապի անունը, սակայն տերությունների արտգործնախարարությունների փաստաթղթերի և ժամանակակիցների հուշերի համադրումն ապացուցում է, որ պատրիարքարանի կողմից բանակցություններ վարող անձը եղել է Գ. Զոհրապը: Հանդիպումների ավարտից հետո Գ. Զոհրապը եկել է Ապահովության հանձնաժողով և պատմել է բանակցությունների ընթացքի և արդյունքների մասին: Նրա հաշվետվությունները արձանագրվել են և ուղարկվել Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գևորգ Հինգերորդ Սուրենյանին: Առաջին անգամ հրատարակվող այս վավերագրերի ուսումնասիրությունը վկայում է, որ Գ. Զոհրապը ծանրակշիռ ներդրում է ունեցել հայկական բարենորոգումների շուրջ ռուս-գերմանական փոխզիջումային համաձայնություն կայացնելու գործում: Այդ բանակցություններում նա ցուցաբերել է փոխշահավետության հիման վրա հաշտարար համաձայնություն կայացնելու դիվանագիտական հմտություններ:



Place of publishing:


Publisher:

«Քոփի Փրինթ» տպ.

Type:

Հոդված

Format:

pdf

Extent:

էջ 90-110

Identifier:

click here to follow the link

Language:

hy; en

Location of original object:

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան