Object structure

Հոդվածի հեղինակը քննում է Կոմիտասի խմբերգերի կատարողական ցուցումները, հնչուժի նշանները և այլ արտահայտչամիջոցներ: Դրանց մի մասը խմբերգերի այս կամ այն ձայնի, դրվագի հուզական բնութագրություններն են, որոնք երբեմն հասնում են «անսովոր առատության» (Ռ. Աթայան): Օրինակ, 24 տակտից բաղկացած «Ո՜վ մեծասքանչ դու լեզու» խմբերգում զետեղված է 33 ցուցում («մեղմ և խորհըրդավոր», «սրտազեղուն», «սերտիվ և աճուն», «հատ-հատ և մտածկոտ», «սրտակոչ» և այլն): Ցուցումների մյուս մասը վերաբերվում է դինամիկային, հնչուժին: Ի տարբերություն ավանդական խորալային կերտվածքի, որտեղ բոլոր ձայները երգվում են, հիմնականում, նույն ուժգնությամբ, միաձույլ, Կոմիտասի խմբերգերում յուրաքանչյուր ձայն ծավալվում է իր ուժգնության տիրույթում: Որոշ խմբերգերում ձայների աճող և մարող հնչուժի վեկտորները հակադրվում են մյուսներին, այսինքն, մեկի «կրեշենդոյին» հակադրվում է մյուսի «դիմինուենդոն», ընդ որում, միաժամանակ, հակադրամիասնաբար: Արդյունքում, տվյալ խմբերգի հյուսվածքը շնչավորվում է, զարկերակում, նմանվում ծովի մեծ ու փոքր ալիքների խաղին: «Անսովոր առատությամբ» Կոմիտասը կիրառում է նաև ձայնառությունը՝ դամը և արձագանքի նմանակումը, որոնք բխում են ժողովրդական երգերից: Ինչպես հեռանկարը գեղանկարչության մեջ ստեղծում է տարածականության պատկերացում, առարկաները դարձնում ծավալային, այնպես էլ նշված արտահայտչամիջոցները խմբերգերի հնչողությունը դարձնում են ցցուն, «տեռասաձև», տարածական: Ահա սրանք և մի շարք այլ բաղադրիչներից է ձևավորվել, բյուրեղացել Կոմիտասի ուրույն ոճը՝ նրա խմբերգերգային արվեստի «տարբերանշանը»:
Автор статьи исследует исполнительские указания, динамические знаки и другие средства выразительности в хорах Комитаса. Часть указаний, количество которых иногда возрастает до «необычного обилия» (Р. Атаян), являются словесными эмоциональными характеристиками того или иного голоса или отрывка пьесы. Например, состоящий из 24-х тактов «Ов мецасканч ду лезу» («О ты, великолепный язык») хор содержит 33 указания («нежно и таинственно», «страстно», «плавно и усиливая», «подчёркнуто и задумчиво», «сердечно» и т. д.). Другая часть указаний касается динамики, силы звучания. В отличие от традиционного хорального склада, где все голоса в основном поют с одинаковой силой звучания, монолитно, в хорах Комитаса каждый голос разворачивается в своём динамическом русле. В некоторых хорах векторы динамики усиливающихся и убывающих голосов противопоставляются, то есть усиление звучания одного голоса противопоставляется убыванию другого, причём делается это одновременно, амбивалентно. В результате этого звуковая ткань данного хора начинает дышать, пульсировать, уподобляется игре больших и малых морских волн. «Необычное обилие» отмечается также в использовании Комитасом «органного пункта» («дама» на армянском) и эффекта эхо, что свойственно народной музыке. Подобно тому, как линейная перспектива в живописи создаёт впечатление пространственности, так упомянутые средства выразительности делают звучание хоров Комитаса рельефным, «террасообразным», пространственным. Из этих и некоторых других составляющих и сформировался, выкристаллизовался своеобразный стиль Комитаса, «опознавательный знак» его хорового искусства.
The author studies the performing instructions, dynamic signs and other means of expression in Komitas’ choruses. Some of the instructions, whose number sometimes increases up to “unusual abundance” (R. Atayan), are verbal emotional characteristics of a certain voice or passage of a piece. For example, in the chorus “Ov metzaskanch du lezu [Oh You, Magnificent Language], there are 33 instructions (“softly and mysteriously”, “passionately”, “fluently and intensifying”, “accentuated and reflectively”, “heartily”, etc.). Another part of instructions relates to the dynamics, the intensity of sounding. As opposed to the traditional choral pattern, where all the voices basically sing monolithically, i.e. with equal intensity of sounding, in Komitas’ choruses each voice unfolds in its own dynamic pattern. In some choruses, the vectors of dynamics of the increasing and decreasing voices are contrasted with others: it means that the increase in the sounding of one voice contrasts the diminution of another, and it is going on concurrently, ambivalently. As a result, the sound texture of the particular chorus breathes and pulsates, like the play of bigger and smaller sea waves. With said “unusual abundance” is also employed by Komitas the “organ point [dam – Arm.]” and the echo effect, which is peculiar to folk music. Just as the linear perspective creates an illusion of depth in painting, the mentioned means of expression make Komitas’ choruses sound more relief, “terrace-like”, spatial. Komitas’ unique style, the “identification mark” of his choral art developed and crystallized based on these and some other components.

pdf

էջ 15-22

աղս․

hy

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան