Object structure

Отзвуки музыкального творчества Григора Нарекаци и Нерсеса Шнорали в таге анонимного киликийского автора ; The Reflections of the Music of Grigor Narekatsi and Nerses Shnorhaliin the Tał of an Anonymous Cilician Author

Կենսագրություն ; Թանգարաններ ; Կոմիտաս Վարդապետ ; Միջնադարյան երաժշտություն

սրբասացություն ; Տաղարան ; Կիլիկիա

Գրիգոր Նարեկացու (X–XI դդ.) տաղերի երաժշտական բաղադրիչները նորովի են մեկնել Կիլիկյան Հայաստանի երաժշտական մշակույթի ներկայացուցիչները՝ ըստ զարդոլորուն ոճի նոր պահանջների։ Ընդսմին՝ նրանք ազատորեն օգտվել են Ներսես Շնորհալու (XII դ.) երաժշտաբանաստեղծական ժառանգությունից՝ իրենց ստեղծագործություններ ներմուծելով ոչ միայն նրա երկերի ոճական առանձնահատկություններին բնորոշ առանձին տարրեր կամ կաղապար–դարձվածքներ, այլ առավելն՝ ամբողջական մեղեդիական հատվածներ: Այդպիսի նմուշների շարքին է դասվում Գրիգոր Նարեկացու «Հաւուն, հաւուն» տաղի նոր՝ վերաեղանակավորված տարբերակը՝ «Դիտելով զհեթանոսս» սկզբնատողով, որում գործածվել է «Որք զքրովբէիցն խորհրդաբար կերպարանիմք» սրբասացության («Քերովբէական երգի») մի ընդարձակ հատվածը, որի երաժշտական բաղկացուցչի հեղինակը Ներսես Շնորհալին է։ «Դիտելով զհեթանոսս» տաղից է «սերել» կիլիկյան անանուն հեղինակի «Այսօր ցնծացեք, եղբարք, պարակից եղեալ» տաղը՝ նվիրված Ս. Առաքյալներ Պետրոսին և Պողոսին։ Այսինքն՝ վերջինս նույնպես սերտ ազգակցություն ունի վերոնշյալ սրբասացության հետ և կրում է նրա ոճական ազդեցությունը: Բացի այս՝ տաղում առկա է նաև ևս մեկ կարևորագույն շերտ, որն առնչվում է «Հաւուն, հաւուն»–ի բուն նախնական եղանակին, իմա՝ Կոմիտաս Վարդապետի կատարած ձայնագրությանը։ «Այսօր ցնծացէք, եղբարք» տաղի գրական բնագրի վաղագույն ձեռագրական գրառումը տեղ է գտել 1241 թ. Դրազարկում (Կիլիկիա) գրված Տաղարանում։ Ըստ այսմ՝ ճշգրտվում և գիտական շրջանառության մեջ է դրվում այն փաստը, որ «Դիտելով զհեթանոսս» տաղը գոյություն է ունեցել արդեն XIII դարի սկզբներին։
Музыкальная составляющая тагов Григора Нарекаци (Х–XI вв.) получила новую трактовку в творчестве музыкальных деятелей Киликийской Армении в соответствии с новыми канонами орнаментального стиля. При этом, Киликийские музыканты свободно обращались к музыкально–поэтическому наследию Нерсеса Шнорали (ХII в.), включая в свои произведения не только отдельные стилистические элементы или устойчивые мелодические обороты, характерные для его произведений, но и целые музыкальные эпизоды. К подобным образцам относится новая версия тага «Հաւուն, հաւուն» («Авун, авун» – «Птица, птица»)
Григора Нарекаци, положенного на новую мелодию. Таг начинается со строки «Դիտելով զհեթանոսս» («Глядя на язычников») и включает в себя развернутый фрагмент святословия («Херувимской песни») «Որք զքրովբէիցն խորհրդաբար կերպարանիմք» («Иже херувимы тайно образующе»), автором музыкального компонента которого является Нерсес Шнорали. От тага «Глядя на язычников» берет начало и таг анонимного киликийского автора «Այսօր ցնծացեք, եղբարք, պարակից եղեալ» («Возрадуйтесь сегодня, братья»), посвященный святым апостолам Петру и Павлу. Таким образом, он также родственно связан с вышеупомянутым святословием и схож с ним стилистически. Помимо этого, в данном таге наличествует еще один важнейший пласт, относящийся к наиболее древнему варианту мелодии тага «Авун, авун», записанному Комитасом Вардапетом. Древнейшая запись словесного текста тага «Возрадуйтесь сегодня, братья» сохранилась в сборнике Тагаран, написанном в 1241 году в Киликии, в скриптории монастыря Дразарк. В соответствии с этим, в научный оборот нами вводится важное уточнение о том, что таг «Глядя на язычников» существовал уже в начале XIII века.
The musical components of the tałs (a medieval Armenian sacred music genre) by Grigor Narekatsi (X–XI centuries) were reinterpreted by the music figures of Cilician Armenia in accordance with the new canons of the ornamental style. Moreover, Cilician musicians freely resorted to the musical and poetic legacy of Nerses Shnorhali (XII century), in their works referring not only to separate stylistic elements or musical patterns, but also to entire musical episodes typical of his music. A sample of such reinterpretation is a new version of the tał «Հաւուն, հաւուն» (“Havun, Havun” – “The Bird, the Bird”) by Grigor Narekatsi, which was set to a new melody. The tał begins with the incipit «Դիտելով զհեթանոսս» (“Watching over the Gentiles”) and includes a large fragment from the hagiody (“The Cherubic hymn”) «Որք զքրովբէիցն խորհրդաբար կերպարանիմք» (“We who mystically represent the Cherubim”), the musical component of which was written by Nerses Shnorhali. The tał «Այսօր ցնծացեք, եղբարք, պարակից եղեալ» (“Rejoice Today, Brothers”) by an anonymous Cilician author is dedicated to the Holy Apostles Peter and Paul and originates from the tał “Watching over the Gentiles”. Consequently, this tał is also related to the aforementioned hagiody and shares a stylistic similarity with the latter. Furthermore, this tał possesses another important layer that refers to the earliest version of the melody of “Havun, Havun”, namely, the version of the latter recorded by Komitas Vardapet. The earliest handwritten record of the original literary text of the tał “Rejoice Today, Brothers” is found in the Tałaran, copied in 1241 at the scriptorium of the Drazark Monastery in Cilicia. Thus, an important clarification is introduced: the tał “Watching over the Gentiles” already existed in the beginning of the XIII century․

ԳԼՈՒԽ Դ. Միջնադարյան երաժշտություն
CHAPTER IV: Medieval Music

Երևան

Կոմիտասի թանգարան-ին-տ. հրատ.