Ութձայն համակարգի դիտարկումներ ըստ Մաշտոցյան Մատենադարանի արմաշական երկու ձեռագրերի

Observations on the Eight-Mode System Based on Two Armash Manuscripts from the Mashtots Matenadaran ; Некоторые особенности армянского восьмигласия на основе двух армашских рукописей из Матенадарана имени Месропа Маштоца

Միսակյան, Նանե

Պատ. խմբ.՝ Տաթևիկ Շախկուլյան

Միջնադարյան երաժշտություն ; Թանգարաններ ; Կոմիտաս Վարդապետ

հայ հոգևոր երգարվեստ ; Արմաշի ավանդույթ ; Համբարձում Չերչյան ; Նիկողայոս Թաշճյան ; Ութձայն համակարգ ; ձայնեղանակային և մեղեդիական բնորոշ դարձվածքների համեմատական ուսումնասիրություն

Հոդվածում առաջին անգամ ուսումնասիրվում են Ութձայն համակարգի ձայնեղանակային առանձնահատկությունները մաշտոցյան մատենադարանի N96 ձեռագրում՝ Հարության ավագ օրհնությունների օրինակով։ Այս ձեռագրի համեմատական վերլուծությունը Նիկողայոս Թաշճյանի և Համբարձում Չերչյանի ձայնագրած Շարակնոցների համանուն երգաշարերի հետ բացահայտում են մի շարք օրինաչափություններ, որոնք ընդհանուր են երկու ձայնագրությունների համար, ինչպես նաև որոշակի տարբերություններ, որոնք կրում են տեղային դրսևորումներ և փաստում Արմաշի ավանդույթի ինքնուրույնությունը։
Всестороннее и сравнительное исследование пяти традиционных распевов армянского духовного песнетворчества (Эчмиадзинский, Константинопольский, Венецианский, Иерусалимский и Новоджульфинский или Индийско-армянский), сформировавшихся в XVIIIXIX веках, является одной из важнейших задач армянской музыкальной медиевистики. Настоящая работа посвящена изучению Армашской традиции, являющейся самобытной ветвью Константинопольского распева. Армашская традиция армянского духовного песнетворчества сформировалась в Армаше (кантон Никомедия в Малой Азии), прославленный своей церковью Пресвятой Богородицы. Основатель данной традиции - Амбарцум Черчян (1828-1901) – известный костантинопольский музыкант-теоретик, педагог, музыкально-общественный деятель. В течение длительного времени он был регентом и преподавателем музыкальных дисциплин в училище, а затем и в духовной академии (при церкви Пресвятой Богородицы), которая, как крупнейшее учебное заведение, имеющее свои богатые музыкальные традиции, сыграла важную роль в истории армянского профессионального песнетворчества. Творческое наследие А. Черчяна составляют записанные им армянской нотописью сборники “Шаракноц” (Гимнарий), “Жамагирк” (Часослов), “Тагаран” (сборник духовных песнопений), Канон на Воздвижение Креста, отрывки из “Литургии”, которые были им практически применены в годы его руководства. Большую ценность представляют дошедшие до нас сборники духовных песнопений, переписанные руками студентов академии, в числе которых пятнадцать армашских рукописей из новейшей коллекции ереванского Матенадарана имени Маштоца. Предметом нашего исследования являются два Шаракноца (рук. N96, N97), как канонические сборники, отражающие армянское Восьмигласие. Они содержат богатый материал, изучение которого имеет огромное историческое значение для армянской духовной музыки. Одной из наших первоочередных задач является сравнение собранного в рукописях музыкального материала с Шаракноцами, записанными Амбарцумом Черчяном и Никогайосом Ташчяном. В результате подробного анализа выявлются их значимые сходства и различия, гласовые и ладовые особенности армянского Восьмигласия. Сравнительное исследование гласовых мелодических оборотов также является одним из стержневых вопросов. Все песни Шаракноца были нами транспортированы с армянской нотописи на европейскую. Армашские рукописи Матенадарана открывают новую и примечательную страницу не только внутри традиции, но и в истории армянского духовного песнетворчества.
Conducting a comprehensive comparative study of the Armenian five singing traditions forulated in the XVIII-XIX in centuries in Etchmiadzin, Constantinople, Venice, Jerusalem and New Julfa is one of the significant tasks of the Armenian medieval music studies. This article is a part of an ongoing study on the Armash tradition of Armenian sacred chanting. It was formed in Armash, village, located in the province of Nicomedia (Izmit) in Asia Minor, famous for its monastery of the Holy Mother of God Destroyer of Evil. The Armash tradition was established by Hambardzum Cherchyan (1828-1901), a master of music notation, a music theorist, a teacher and a musical and public figure in Constantinople. For a long time he served as a music director at the Armash Zharangavorats School and later on at the Armash Dprevank (Theological Seminary). The latter had a significant role as an educational institution with its own musical traditions, thus having an invaluable contribution to the history of the Armenian school of sacred chanting. The Armash tradition is a separate and independent sub-branch of the Armenian tranditional singing style of Constantinople. H. Cherchyan left us a considerable heritage of notated music: Sharaknots (Hymnal), Zhamagirk (Breviary) and Tagharan (Book of Canticles), Khachverats canon (Canon of the Exaltation of the Holy Cross) and fragments of Patarag (Liturgy), which were used in practice during his service as a musical director. Numerous manuscripts written with Armenian notation by the students of the Zharangavorats School and the Dprevank have been preserved, fifteen of which kept in the Collection of Latest Documents at the Mashtots Matenadaran in Yerevan. Two Sharaknots books (manuscripts №96 and №97) are the groundwork for this study, being canonical miscellanies reflecting the Utdzayn (Armenian eight-mode) system. They contain copious materials, the study of which is of great importance for the history of the Armenian sacred music. One of the priorities for this research is the comparative analysis of the musical materials contained in the above-mentioned two Sharaknots books and those complied by Hambardzum Cherchyan and Nicoghayos Tashchyan. As a result of a thorough comparison, the essential similarities and differences between above-mentioned materials were discovered, and the features of the modes and the scales of each of them regarding the Utdzayn system was identified. The comparative study of the distinctive modal melodic pattern is a core research subject here. All Sharaknots in the Armenian notation were transcribed into the European one. The Armash manuscripts from Matenadaran open a new and attractive page not only in relation to this particular singing tradition, but in the history of the Armenian sacred chanting in general.

Գլուխ Դ «Միջնադարյան երաժշտություն»
Chapter IV: Medieval Music

Երևան

Կոմիտասի թանգարան-ին-տ. հրատ.

Սույն ժողովածուն նվիրված է Կոմիտասին, նրա ժամանակաշրջանին, ժամանակակիցներին, նրա գիտական և ստեղծագործական ժառանգությանը։ Նկատի ունենալով Կոմիտասի գիտական հետաքրքրությունները, ժողովածուն ներկայացնում է նաև հայ երաժշտական ֆոլկլորագիտությանն ու միջնադարագիտությանն առնչվող հարցեր։ Հոդվածների հեղինակները հայաստանյան և արտասահմանյան գիտական հաստատությունների ներկայացուցիչներ են։ Ժողովածուն քառալեզու է (հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն)։ Հասցեագրված է երաժշտագետներին, արվեստաբաններին, միջնադարագետներին, ֆոլկլորագետներին, ինչպեսնաև հայ երաժշտությամբ հետաքրքրվողներին։