Publication Details:

«Արցախի երիտասարդ գիտնականների և մասնագետների միավորում» (ԱԵԳՄՄ) հասարակական կազմակերպության «Գիտական Արցախ» պարբերականն ընդգրկված է ՀՀ ԲՈԿ-ի կողմից հաստատված «Ատենախոսությունների հիմնական արդյունքների և դրույթների հրատարակման համար ընդունելի գիտական հրատարակությունների» ցանկում: Պարբերականը, որի հիմնադիրը Երևանի պետական համալսարանն է, լույս է տեսնում տարեկան առնվազն 2 անգամ (2020 թվականից՝ տարեկան 4 անգամ):

Journal or Publication Title:

Գիտական Արցախ=Scientific Artsakh=Научный Арцах

Date of publication:

2020

Number:

4(7)

ISSN:

2579-2652 ; e-2738-2672

Official URL:

www.artsakhlib.am

Additional Information:

Pashayan Araks, Navasardyan Nazeli, Пашаян Аракс, Навасардян Назели

Other title:

Shia Factor in Azerbaijani-Iranian Relations ; Шиитский фактор в азербайджано-иранских отношениях

Abstract:

Հոդվածի նպատակն է քննության ենթարկել հետանկախության շրջանում Ադրբեջանում Իրանի Իսլամական Հանրապետության կրոնական ազդեցության նպատակներն ու դրդապատճառները, վերհանել դրա առանձնահատկություններն ու կերպափոխման փուլերը։ Հետազոտության խնդիրն է նաև ցույց տալ Ադրբեջանում Իրանի կրոնական ազդեցության դրսևորումներն ու հետևանքները։ Ուսումնասիրության վերջում հանգել ենք այն եզրակացության, որ չնայած իրանական ազդեցությունն Ադրբեջանի կրոնական ու մշակութային դաշտում պատմական խոր արմատներ ունի, այնուհանդերձ, անկախացումից ի վեր Ադրբեջանին մտահոգում էր այն հանգամանքը, որ Իրանը ցանկանում է արտահանել քաղաքական շիայականությունը՝ Ադրբեջանում ստեղծելով կրոնասիրությամբ աչքի ընկնող իրանամետ սոցիալական հենարաններ, այդ թվում՝ իրանական ծագում ունեցող տեղաբնիկների շրջանում։ Արդյունքում՝ հետխորհրդային գաղափարական վակուումի պայմաններում Ադրբեջանը քաղաքական ու քաղաքակրթական առումով կողմնորոշվեց դեպի Թուրքիա։ Բաքուն ամեն կերպ ցանկանում էր պահպանել պետության աշխարհիկ բնույթը՝ հակազդելով Իրանի հարաճուն կրոնական ներթափանցումներին։ Չնայած Ադրբեջանի ազգային անվտանգությանը հիմնականում հաջողվեց չեզոքացնել կրոնական խողովակներով տարածվող «իրանական վտանգները», այնուամենայնիվ իրանական ազդեցութունն Ադրբեջանում ունեցավ խոր ու անշրջելի հետևանքներ կրոնական նոր ինքնությունների, կրոնական պահպանողական շրջանակների, քաղաքական իսլամիզմի և շիայական քաղաքացիական ակտիվության ձևավորման հարցում։
The purpose of this article is to study the goals and motives of religious influence of the Islamic Republic of Iran in Azerbaijan after gaining independence, to identify its features, stages of transformation and consequences. As a result of the study, we came to the conclusion that although the Iranian influence has deep historical roots in the religious and cultural sphere in Azerbaijan, Baku feared Iran because Azerbaijan was oriented towards Turkey in terms of politics and civilization. Apart from Turkey, Azerbaijan has also established close cooperation with Iran's opponents, Israel and the United States. Although the national security of Azerbaijan largely succeeded in neutralizing Iranian religious influence, it nevertheless had a profound impact on the emergence of new religious identities, conservative circles, political Islamism and Shiite civic activism. Under the influence of Iran, Azerbaijan witnessed the awakening of conservative Shiism, including among the people of Iranian origin - Talysh and Caucasian Persians.
Цель данной статьи ‒ изучить мотивы и инструментарий религиозного влияния Исламской Республики Иран в Азербайджане после обретения им независимости, выявить особенности, этапы трансформации и последствия этого влияния. В результате исследования мы пришли к выводу, что хотя иранское влияние имеет глубокие исторические корни в религиозной и культурной сфере Азербайджана, Баку опасался нарастания иранского религиозного влияния, так как Азербайджан политически и социально - был более ориентирован на светскую Турцию. Помимо Турции, Азербайджан также наладил тесное сотрудничество с оппонентами Ирана ‒ Израилем и США. Хотя Азербайджану в значительной степени удалось нейтрализовать иранское религиозное влияние, тем не менее оно оказало глубокое воздействие на появление новых религиозных идентичностей, консервативных кругов, политического исламизма и шиитской гражданской активности. Под влиянием Ирана в Азербайджане наблюдалось пробуждение консервативного шиизма в том числе среди народօв иранского происхождения – талышей и кавказских персов.

Place of publishing:

Երևան

Publisher:

ԱԵԳՄՄ հրատ. ; «ԱՐՑԱԽ» հրատ.

Format:

pdf

Extent:

էջ 104-113

Identifier:

oai:arar.sci.am:267959

General note:

Ընթացիկ համարը նվիրվում է 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին ադրբեջանաթուրքական վարձկան հրոսակների սանձազերծած պատերազմում Արցախի Սուրբ հողի քաջարի պաշտպաններին: