Object structure

Հայաստանի կենսաբանական հանդեսը լույս է տեսնում 1948 թվականից տարին 4 անգամ։ 1948-1959թթ․ ամսագիրը կոչվել է «Տեղեկագիր բիոլոգիական և գյուղատնտեսական գիտությունների», 1960-1965թթ․ վերանվանվել է «Տեղեկագիր բիոլոգիական գիտությունների», իսկ 1966թ-ից առ այսօր՝ կոչվում է «Հայաստանի կենսաբանական հանդես»։

Պատ․ խմբ․՝ Մ․ Գ․ Թումանյան (1948) ; Գ․ Հ․ Բաբաջանյան (1949-1954) ; Հ․ Գ․ Բատիկյան (1954-1977) ; Գլխ․ խմբ․՝ Է․ Գ․ Աֆրիկյան (1978-2007) ; Է․ Ս․ Գևորգյան (2008-2023) ; Ա․ Ա․ Առաքելյան (2023-)

Մանասերյան Ն. Հ. ; Manaseryan N. H. ; лошадь ; раскопки ; кости

30-38

На территории Армянского нагорья лошадь известна с древнейших времен. Однако данные по ее остеологии продолжают оставаться весьма скудными и по сей день. Количество костей лошадей, обнаруженных в материалах из раскопок, относительно невелико, они выявлены только в 16 из 48 исследованных памятников, распределяясь между ними весьма неравномерно. Oпределены верхние и нижние челюсти, многочисленные коренные зубы, обломки длинных трубчатых костей. Целые плечевые, бедренные, лучевые и берцовые кости сохранились лишь в единичных экземплярах. Гораздо лучше других сохранились первые и вторые фаланги, представленные в остатках из раскопок значительным числом экземпляров. Наиболее интересной частью материала явились относительно хорошо сохранившиеся черепа (5 экземпляров), пригодные для краниологического исследования. Черепа принадлежат взрослым особям, полностью закончившим смену молочных зубов на постоянные. Заслуживает внимания вопрос о высоком росте лошадей, доходящем (34%) до 150 см. Однако основную массу (45.2%) составляли средние особи высотой в холке 136-144 см. Հայկական լեռնաշխարհի տարածքում ձին հայտնի է եղել հնագույն ժամանակներից: Սակայն, առ այսօր դրան վերաբերող ոսկրաբանական տվյալները բավականին սակավ են: Պեղումների նյութերից ձիուն պատկանող ոսկորների քանակը համեմատաբար քիչ է` դրանք հայտնաբերվել են 48 հետազոտված հուշարձաններից միայն 16-ում, այն էլ անհավասար ցրված: Որոշվել են վերին և ստորին ծնոտներ, բազմաթիվ սեղանատամներ, երկարավուն խողովակաձև ոսկորների բեկորներ: Պահպանվել են միայն եզակի ամբողջական ուսային, ազդրային, ճաճանչային և սրունքային ոսկորներ: Շատ ավելի լավ են պահպանվել առաջին և երկրորդ ֆալանգները, որոնք մեծ քանակությամբ են հայտնաբերվել պեղումներում: Առավել հետաքրքրություն են ներկայացնում բավականին լավ պահպանված գանգերը (5 հատ), որոնք կարող են անցնել կրանիոլոգիական հետազոտում: Գանգերը պատկանում են հասուն տեսակներին, որոնց կաթնատամները փոխված են մշտականներով: Ձիերի 34%—ի հասակը, հասնում է մինչև 150 սմ: Միաժամանակ հարկ է նշել, որ ձիերի հիմնական քանակը (45.2%) ունեցել է 136-144 սմ հասակ մինչև վզակոթը (հետնաբաշը): Horse is known to occur on the territory of Armenian upland since old times. However data on its osteology remains rather scarce till now. The quantity of horse bones discovered in the issues out of excavations is relatively few: they are found only in 16 studied monuments out of 48 ones, being distributed among them unequally. The mandibles, numerous molars, and fragments of tubular bones were identified. Intact humerus, femoral, radial and tibial bones are maintained in single samples. The first and second phalanges represented in remains from the excavations in a great number are preserved best of all. Five samples of sculls were preserved comparably well for craniological studies and appeared to be the most interesting part of the issue. The sculls belong to the adult species where the change of milk tooth for permanent ones has been accomplished. The horses’ high height reaching 150 cm is worthy to be paid attention (34%). Though, the main bulk of species (45.2%) consists of middle samples with height in withers ofr 136-144 cm.

Երևան