Publication Details:
«Պատմա-բանասիրական հանդես»-ը լույս է տեսնում 1958 թվականից։ Հիմնադիր խմբագիր ՝ Մ․ Գ․ Ներսիսյան
Journal or Publication Title:
Պատմա-բանասիրական հանդես =Historical-Philological Journal
Date of publication:
Volume:
Official URL:
Title:
Пейзажи Армении в искусстве М.Сарьяна
Other title:
Հայաստանի բնանկարները Մ.Սարյանի արվեստում; The Scenery of Armenia in M.Sarian's Art
Creator:
Contributor(s):
Գլխ․ խմբ․՝ Մ․ Գ․ Ներսիսյան (1958-1998) ; Վ․ Միքայելյան (1999-2005) ; Գլխ․ խմբ․ պաշտոնակատար՝ Պ․ Մ․ Մուրադյան (2005) ; Ա․ Զաքարյան (2005) ; Գլխ․ խմբ․՝ Ս․ Հարությունյան (2006-2018) ; Ա․ Զաքարյան (2018-)
Subject:
Uncontrolled Keywords:
Coverage:
Abstract:
Սովետական Հայաստանի խոշորագույն նկարիչ Մարտիրոս Սարյանի ստեղծագործության մեջ բնանկարը գրավել և գրավում է ամենանշանակալից տեղր։ Եթե նախառևոլյուցիոն տարիներին, ապրելով Հայաստանից դուրս, Մարտիրոս Սարյանը պատկերում էր Արևելքի երկրների բնությունն ու կյանքը, ապա Երևան տեղափոխվելուց հետո Հայաստանի բնությունը նրա համար դառնում է պատկերման միակ առարկան բնանկարի բնագավառում։ Հայաստանի հարուստ բնությունը միշտ էլ գրավել է հայ նկարիչներին։ Սակայն նրանցից ոչ մեկին չի հաջողվել այնպես խորը ըմբռնել հայկական բնանկարի կոլորիտն ու կառուցվածքը, այնպես բազմակողմանիորեն վերարտադրել այն, ինչպես այդ արել է Մարտիրոս Սարյանը։ Բնության պատկերման նկատմամբ նկարչի ունեցած մոտեցման և ստեղծագործական մեթոդների մեջ սովետական տարիներին նշանակալից փոփոխություններ կատարվեցին։ Դեռևս նախառևոլյուցիոն տարիների գործերում Մարտիրոս Սարյանը Արևելքը պատկերելիս նոր մոտեցում էր ցուցաբերում և, չնայած դեկորատիվությամբ (գեղատեսությամբ ու ձևի լակոնիզմով տարված լինելուն), նրա որոնումների հիմքր հանդիսանում էր ռեալիզմը։ Սովետական կարգերի առաջին տարիներին Մարտիրոս Սարյանր շարունակում էր հետևել իր ստեղծագործական հին մեթոդին, այսինքն՝ աշխատում էր հիշողությամբ։ Այս սկզբունքով 1923-24 թթ. նկարիչն ստեղծել է մի շարք գործեր («Հայաստան», «Արևոտ պեյզաժ», «Լեռներ», «Խայտաբղետ պեյզաժ» և այլն)։ Բայց շուտով նրա համար պարզ է դառնում, որ ռեալիստական բնանկարի զարգացման իսկական ուղին բնությունից անմիջականորեն նկարելն է։ Դրանում նա համոզվում է հատկապես Փարիզում եղած ժամանակ (1926 թ. աշնանից մինչև 1928 թ. սկիզբը), երբ հայրենիքից հեռու գտնվելով՝ շարունակում է հիշողությամբ վերարտադրել նրա բնությունը։ Հայաստան վերադառնալուց հետո Սարյանի համար սկսվում է ստեղծագործական նոր շրջան։ Նա բնանկարներ է ստեղծում բացարձակապես բնօրինակից, որպիսի մեթոդը ավելի լայն հնարավորություններ է ընձեռում բնությունը ռեալիստորեն վերարտադրելու: 1928 թվականից մինչև օրս Սարյանի ստեղծած շուրջ երկու հարյուր բնանկարներն արտացոլում են Հայաստանի բնությունն իր ողջ բազմազանությամբ։ Մարտիրոս Սարյանի՝ որպես բնանկարչի, առանձնահատկությունն այն է, որ նա կարողանում է ըմբռնել յուրաքանչյուր վայրի բնության անկրկնելի յուրահատկությունը, գտնել համապատասխան երանգ, որի շնորհիվ նրա կտավներում բացահայտվում է բնության անսահման բազմազանությունը։ Մարտիրոս Սարյանի բնանկարներին, նրանց ողջ բազմազանությամբ հանդերձ, ներհատուկ են որոշ ընդհանուր գծեր՝ դա, ամենից առաջ, նրանց լավատեսությունն է։ Նրա մոտ բնությունը միշտ ներկայանում է առույգ, կենսուրախ ընկալումով, իր ողջ էպիկական հզորությամբ։ Իր բնանկարներում Մարտիրոս Սարյանը չի սահմանափակվում սոսկ բնությունը պատկերելով, մարդիկ ևս առկա են նրա այդ կարգի բազմաթիվ գործերում, որոնց մեջ կան նաև այնպիսիները, ուր պատկերված են անցյալի ճարտարապետական հուշարձանները։ Բայց անցյալը վերարտադրելիս նկարիչը զերծ է ամեն տեսակ հետահայացությունից, հնասիրությունից, անցյալի գեղազարդումից ։ Սարյանը պատկերել է նաև սովետական նոր ճարտարապետությունը, Հայաստանի արդյունաբերական կենտրոնները (Ալավերդի, Կիրովական և այլն), որտեղ նկարիչը ցույց է տալիս մարդու ձեռքով վերափոխվող բնությունը։ Հայաստանի բնության լայն ընդգրկումը և գլխավորապես խոր ռեալիզմն ու երփնագրական բարձր կուլտուրան վաղուց արդեն Սարյանին դարձրել են Սովետական Հայաստանի ամենախոշոր նկարիչը ու լայն ճանաչում են բերել նրան ամբողջ Սովետական Միությունում և արտասահմանում ։
Publisher:
Հայկական ՍՍՌ գիտությունների ակադեմիա
Date created:
Type:
Format:
Digitization:
ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան