Պատ․ խմբ․՝ Խ․ Ն․ Մոմջյան (1943-1944) ; Հ․ Ա․ Օրբելի (1946-1947) ; Ա․ Ռ․ Հովհաննիսյան (1948-1949) ; Ծ․ Պ․ Աղայան (1950-1951) ; Խ․ Ն․ Մոմջյան (1951-1954) ; Գ․ Խ․ Ստեփանյան (1955-1957) ; Հ․ Գ․ Ասլանյան (1957-1961) ; Գ․ Ա․ Աբով (1961-1963, գլխ․ խմբ․՝ 1964) ; Հ․ Գ․ Ինճիկյան (1964-1965)

Ժամանակակից պատմություն ; Կրթության պատմություն

1815 թ. Մոսկվայում հիմնադրվեց արևելյան լեզուների Լազարյան ճեմարանը, որը հետագայում՝ 1827 թ. վերանվանվեց ինստիտուտի։ Լազարյան ճեմարանը կարևոր դեր է խաղացել ազգային կադրերի պատրաստման գործում, հատկապես մինչև 19-րդ դարի 50-ական թվականները՝ Պետերբուրգի համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետի բացումը։ Չնայած մի շարք արգելքների, կարճ ժամանակում Լազարյան ճեմարանը դարձավ Մոսկվայի լավագույն ուսումնական հաստատություններից մեկը։ Լազարյան ճեմարանը ոչ միայն հանդիսանում էր Մոսկվայի միակ արևելագիտության ուսումնական հաստատությունը, այլև դարձավ հայ ժողովրդի կուլտուրայի կենտրոններից մեկը, ուսումնական հաստատությունների համար ուսուցիչների պատրաստման դպրոց, նպաստեց ռուս և հայ առաջադեմ ինտելիգենցիայի մերձեցմանը, հայ բնակչության մեջ ռուսական առաջավոր գաղափարների տարածմանը։ Լազարյան ճեմարանը մինչև 1872 թ. համարվում էր մասնավոր ուսումնական հաստատություն։ Գոյություն ունեցող մյուս ուսումնական հաստատությունների հետ համեմատած Լազարյան ճեմարանը ուսման ուղղությունների որոշման հարցում օգտվում էր ազատ գործունեության իրավունքից, որը քիչ կարևոր նշանակություն չուներ ուսումնական հաստատության համար, ցարական ինքնակալության քարացած պայմաններում։ Ցարական կառավարությունը անհրաժեշտ էր գտնում հաշվի առնել հայ եկեղեցուն և հայ բուրժուազիային; Ահա թե ինչու Լազարևի ընտանիքը քաղաքական որոշակի կշիռ ուներ արքունիքում։ Ներկա հոդվածը նվիրված է արևելյան լեզուների Լազարյան ճեմարանի պատմության մի քանի հարցերի լուսաբանմանը, նրա դերի գնահատմանը։

ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ․

1964-03-17

Հոդված

pdf

АЖ 410

ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան